Deloitte: Wyroki TSUE w sprawie VAT od OZE i azbestu w jednostkach samorządu terytorialnego. Przełomowe rozstrzygnięcia i ich konsekwencje dla JST.

Zgodnie z zapowiedziami, 30 marca 2023r., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał orzeczenia w dwóch sprawach związanych z projektami prowadzonymi przez jednostki samorządu terytorialnego (JST), na realizację których otrzymują dofinansowania ze środków zewnętrznych: w sprawie C-612/21 dotyczącej montażu systemów odnawialnych źródeł energii na nieruchomościach mieszkańców oraz sprawie C-616/21 dotyczącej usuwania azbestu z nieruchomości mieszkańców.

TSUE wydanymi orzeczeniami rozstrzygnął ciągnące się latami spory JST i organów skarbowych w zakresie opodatkowania VAT dotacji na realizację inwestycji w OZE i usuwanie azbestu w sprawach dotyczących realizacji projektów, w których samorząd wybiera wykonawcę prac i nadzoruje ich przebieg jako inwestor, pokrywając poniesione koszty z zewnętrznego dofinansowania i ewentualnych wpłat od mieszkańców, na których nieruchomościach realizowane są prace.Trybunał wskazał, że realizując zadania we wskazanych obszarach JST nie wykonuje działalności gospodarczej, co oznacza, iż czynności wykonywane przez JST nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Newsletter „Strefa samorządu – podatki i prawo w JST” (7/2023) | 30 marca 2023 r.

Artykuł do pobrania dostępny pod linkiem.

Odnawialne źródła energii W sprawie C-612/21 dotyczącej montażu systemów odnawialnych źródeł energii na nieruchomościach mieszkańców TSUE przesądził, że realizując tego typu projekty JST nie wykonuje działalności gospodarczej, a w efekcie podejmowane przez nią czynności nie podlegają opodatkowaniu VAT. Orzeczeniem tym TSUE przychylił się do wyrażonego w listopadzie 2022 r. stanowiska rzecznik generalnej, które szerzej zostało omówione w newsletterze Deloitte. W praktyce takie stanowisko Trybunału może mieć dla rozliczeń JST szeroko idące konsekwencje. Głównym wnioskiem płynącym z orzeczenia, dla spraw zawisłych przed polskimi sądami administracyjnymi jest to, że otrzymywane przez JST dotacje nie podlegają opodatkowaniu VAT. W praktyce może stwarzać to możliwość odzyskania zapłaconego od otrzymanej dotacji podatku VAT należnego. Równocześnie jednak wydaje się, że analogiczne wnioski można wysnuć dla wpłat mieszkańców (kwot wpłaconych przez mieszkańców tytułem tzw. wkładu własnego), które w ramach zajętego przez TSUE stanowiska również nie powinny podlegać opodatkowaniu. Co istotne, konsekwencją wskazanego wyżej podejścia może być brak prawa do odliczenia VAT naliczonego od ponoszonych przez JST wydatków inwestycyjnych przy realizacji takich projektów. Kwestia ta jednak powinna być przedmiotem każdorazowej analizy z uwzględnieniem wszelkich indywidualnych okoliczności. Należy przy tym również zwrócić uwagę, że możliwość odliczenia VAT nie była przedmiotem rozważań TSUE. Azbest W wyroku w sprawie C-616/21 TSUE także przychylił się do stanowiska wyrażonego przez rzecznik generalną i wskazał, że realizując projekty w zakresie usuwania azbestu z nieruchomości mieszkańców JST nie wykonują działalności gospodarczej, a podejmowane przez nie czynności nie podlegają opodatkowaniu VAT. W tym przypadku istotnym skutkiem dla spraw zawisłych przez sądami administracyjnymi jest prawdopodobne sklasyfikowanie otrzymywanych przez JST dotacji jako niepodlegających opodatkowaniu VAT. Zauważyć należy, iż wyrok ten potwierdza orzecznictwo polskich sądów i neguje podejście organów podatkowych. Konsekwencją takiego stanowiska w przypadku tych JST, które, kierując się dotychczasową praktyką organów podatkowych, dokonały pierwotnie opodatkowania VAT otrzymanych dotacji, może być powstanie nadpłaty w podatku VAT należnym. Należy jednak pamiętać, że równocześnie trzeba się liczyć z ryzykiem utraty przez JST prawa do odliczenia VAT naliczonego od wydatków na takie projekty. Zwracamy przy tym uwagę, że zagadnienie to nie było bezpośrednio przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE i powinno być każdorazowo poddane indywidualnej analizie. Ekserci Deloitte zwracaja uwagę, że wyroki TSUE są orzeczeniami prejudycjalnymi, co w praktyce oznacza, że będą musiały zostać przełożone przez NSA na polski porządek prawny. Nie oznacza to jednak, że JST mogą czy powinny biernie oczekiwać na rozwój wydarzeń. Konsekwencje orzeczeń mogą być różne w zależności od sytuacji w jakiej znajduje się konkretna JST. W pierwszej kolejności część JST może mieć prawo do wystąpienia o nadpłatę VAT z tytułu opodatkowanej w przeszłości dotacji. Równocześnie rozważyć jednak należy wpływ takiego działania na ewentualne zobowiązanie do dokonania korekty podatku VAT naliczonego i VAT od wpłat mieszkańców. Innymi słowy, jakiekolwiek działania w tym zakresie wymagają dogłębnej analizy – zarówno pod kątem możliwych korzyści i strat finansowych, jak i skutków procesowych, dokumentacyjnych oraz prawnych. Istotnym zagadnieniem w przedmiotowej sprawie może okazać się m.in. posiadanie interpretacji indywidualnej, jej dokładna treść, stopień zgodności z rzeczywistością oraz moc ochronna, którą nie zawsze w pełnym zakresie przyznają przepisy Ordynacji podatkowej. Samorządy, które nie będą mogły skorzystać z takiej ochrony, skutki orzeczenia mogą odczuć zdecydowanie mocniej. W odmiennej sytuacji pozostają samorządy, które dopiero przystępują do tego typu inwestycji. W ich przypadku niezbędne jest zweryfikowanie dotychczasowych założeń projektów z uwzględnieniem argumentacji przedstawionej przez TSUE i konkretnych okoliczności danej sprawy. Interpretacja przedstawiona przez Trybunał może mieć wpływ m.in. na stronę finansową projektów, ustalenia z mieszkańcami, czy wreszcie kwestie dokumentacyjne. Wskazane wydaje się również podjęcie działań zabezpieczających JST na wypadek nieprzewidywalnego rozwoju dalszej praktyki organów skarbowych. Z uwagi na mnogość sytuacji, różne sposoby rozliczeń przyjmowane w przeszłości przez JST, ale także pozostawienie przez TSUE pewnych kwestii do rozstrzygnięcia sądom krajowym, nie sposób w tym miejscu wskazać jednolitego rekomendowanego podejścia czy kompletnej listy zagadnień do zaadresowania. Trudno również przewidzieć czy i kiedy zareaguje ustawodawca lub organy podatkowe. Jedno jest jednak pewne – orzeczenia TSUE zmieniają całkowicie dotychczasowy sposób rozliczeń VAT przyjmowany przez większość JST i organów skarbowych, przynajmniej w zakresie projektów OZE lub projektów realizowanych na analogicznych zasadach. Skutki tej sytuacji, w tym ryzyka, dotykać mogą JST także bez żadnych aktywnych działań z ich strony. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy JST rozważa próbę odzyskania nadpłaconego VAT, wskazana jest indywidualna analiza weryfikująca wielopłaszczyznowo realne konsekwencje wynikające z orzeczeń TSUE dla konkretnego przypadku. Analiza taka powinna poprzedzać dokonanie jakichkolwiek czynności, a żeby dać JST szanse na odpowiednie przygotowanie się do możliwych zdarzeń – nie powinna być odkładana w czasie. Źródło: Rafał Pawlicki, Partner Associate w dziale Doradztwa Podatkowego; Łukasz Ruta, Starszy Menedżer w Zespole VAT dla sektora publicznego; Aleksandra Tomczyk, Konsultantka w zespole VAT dla sektora publicznego Deloitte Polska (Deloitte Touche Tohmatsu Limited)

Najnowsze wpisy

grudzień

Strefa samorządu Deloitte: Strategia energetyczna w JST – co to takiego i czy warto?

grudzień

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) – aktualizacja rozporządzenia w sprawie rejestru po przeglądzie ETS/„Gotowi na 55”

grudzień

Legal Alert KPMG: Uruchomienie systemu kaucyjnego odroczone do 1 października 2025 r.

grudzień

Dane dotyczące infrastruktury paliw alternatywnych – specyfikacje techniczne (format, częstotliwość i jakość)