Nowa Komisja Europejska, uzyskawszy aprobatę Parlamentu Europejskiego, zapowiada wzmocnienie nadzoru nad stosowaniem prawa pomocy publicznej. Zwiększone monitorowanie i większa transparentność mają na celu zapewnienie zgodności z wymogami unijnymi.

Wśród szeregu wyzwań jakie zostały postawione nowej Komisji znalazło się również zadanie wzmocnienia nadzoru nad stosowaniem prawa pomocy publicznej. O tym, że położenie akcentu na ten aspekt jest niezbędne w pracach nowej Komisji, opowiedział się także ostatnio Europejski Trybunał Obrachunkowy. W swoim raporcie pn.: „Pomoc państwa w czasach kryzysu – Komisja zareagowała szybko, lecz niedostatecznie monitorowała pomoc państwa, a ramy służące realizacji celów polityki przemysłowej UE były niespójne” audytor unijny podkreślił, że jakkolwiek pomoc publiczna okazała się niezbędna w kontekście kryzysów jakie przeszła Unia, niemniej konieczne jest zwiększenie wysiłków w obszarze monitorowania pomocy publicznej. Jest to konieczne z perspektywy ETO w celu zapewnienia, że sposób korzystania przez organy państw członkowskich z pomocy publicznej pozostaje spójny z wymogami prawa unijnego.

Presja Komisji na zwiększenie monitorowania poprawności stosowania przez państwa członkowskie prawa pomocy publicznej może wywrzeć szereg efektów. Po stronie instytucji udzielających wsparcia podejście Komisji wywrze dodatkowy impuls do skrupulatnego weryfikowania występowania i poprawności pomocy publicznej w projektach. W przypadku krajowych instytucji kontrolnych można spodziewać się większego położenia nacisku na zagadnienia pomocy publicznej. W końcu większa transparentność informacji o udzielanej pomocy może spowodować wzrost ryzyka, że podmioty dotknięte negatywnymi skutkami pomocy (np. konkurenci) będą chcieli skorzystać ze środków ochrony prawnej.

Deklarowana przez nową Komisję potrzeba mocniejszego egzekwowania prawa pomocy publicznej stanowi dobrą okazję do weryfikacji czy obowiązujące w danej jednostce samorządu terytorialnego mechanizmy kontrolne uwzględniają potrzebę zapewnienia zgodności z prawem pomocy publicznej. Brak refleksji w tym zakresie, już na etapie planowania danych działań/projektów, może potem okazać się bardzo kosztowny.

Więcej informacji

Konsekwencje dla jednostek samorządu terytorialnego

Sygnalizowana na poziomie politycznym konieczność położenia większego nacisku na monitorowanie pomocy publicznej znalazła już jeden wydźwięk praktyczny. W odpowiedzi na raport ETO Komisja zapowiedziała, że w ramach prowadzonego przez siebie rokrocznego monitoringu prawidłowości stosowania pomocy publicznej zwiększy pulę analizowanych przypadków.

Z perspektywy jednostek samorządu terytorialnego (dalej: JST) ta deklaracja Komisji na razie zapewne nie wywoła większych emocji. Dotychczasowy monitoring Komisji nie wykrył bowiem żadnych nieprawidłowości w zakresie pomocy publicznej po stronie polskich JST (znany powszechnie przypadek gdyńskiego lotniska nie był efektem monitoringu). Niemniej, zwiększenie presji na konieczność monitorowania prawidłowości stosowania pomocy publicznej może spowodować, że JST szybko odczują konsekwencje nowego podejścia Komisji.

Wydaje się, że najszybciej nastąpi to w tych obszarach, w których dostępne są środki unijne. JST realizujące projekty np. w zakresie odnawialnych źródeł energii, zwiększenia efektywności energetycznej budynków czy też zielonej transformacji miast powinny zwrócić większą uwagę na kwestię pomocy publicznej. Ze względu na ilość instytucji kontrolnych zaangażowanych w te procesy położenie większego nacisku na kontrolę poprawności stosowania pomocy publicznej nie będzie nastręczało większego problemu.

Zmiana podejścia instytucji krajowych

Poza obszarem, w którym zaangażowane są środki unijne kwestia kontroli poprawności stosowania pomocy publicznej może być przedmiotem analizy Najwyższej Izby Kontroli oraz Regionalnych Izb Obrachunkowych. Już w tym momencie widzimy, że obie te instytucje coraz częściej i w coraz większym obszarze tematycznym sygnalizują JST, że te nie dołożyły starań, gdy chodzi o identyfikację występowania pomocy publicznej i zapewnienia zgodności owej pomocy z rynkiem wewnętrznym.

Większa transparentność udzielanej pomocy

W końcu nie można wykluczyć, że analogicznie jak w innych państwach członkowskich także liczba spraw inicjowana przez podmioty prywatne w zakresie naruszenia prawa pomocy publicznej ulegnie zwiększeniu. Komisja kładzie bowiem nacisk na kwestię transparentności udzielania pomocy publicznej właśnie w tym celu. Poprzez wprowadzanie wymogu tworzenia powszechnie dostępnych baz danych na temat udzielanej pomocy publicznej Komisja chce stworzyć warunki, w których zidentyfikowanie nielegalnej pomocy publicznej będzie łatwe i szybkie. To w konsekwencji ma sprawić, że zgłaszanie do sądów krajowych skarg/pozwów opartych na naruszeniu prawa pomocy publicznej będzie powszechniejsze.

Źródło: Deloitte Polska (Deloitte Touche Tohmatsu Limited)