Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zasadach nabywania uprawnień do obsługi maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych oraz montażu i demontażu rusztowań (numer z wykazu UD142).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Załącznikiem, Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12394200/katalog/13109464#13109464

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 28 lutego 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w formie tabeli uwag przesyłanej w załączeniu, w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Podjęcie prac nad projektem ustawy wynika z konieczności uregulowania kwestii dotyczących nabywania uprawnień do

obsługi maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych oraz montażu i demontażu

rusztowań, wymienionych w załączniku do ustawy. 

W obecnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych  i drogowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 583, z późn. zm.), wydanym na podstawie art. 23715 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, z późn. zm.), zgodnie z treścią upoważnienia ustawowego, powinny być zawarte jedynie przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy określone w § 1–22, a zakres dotyczący nabywania uprawnień, który został określony w § 23–26, nie powinien być objęty tą regulacją. 

Obecne przepisy zawarte w § 23–26 ww. rozporządzenia określają, że:

1) maszyny robocze i urządzenia techniczne wskazane w załączniku nr 1 do tego rozporządzenia, mogą być obsługiwane wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzanego przez komisję powołaną przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Warszawski Instytut Technologiczny w Warszawie, zwany dalej „Instytutem”;

2) szkolenie, o którym mowa w pkt 1, musi obejmować część teoretyczną i praktyczną. Część teoretyczna szkolenia obejmuje zagadnienia z zakresu dokumentacji technicznej maszyn roboczych, bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji maszyn roboczych, technologii wykonywania robót ziemnych, użytkowania i obsługi maszyn roboczych, natomiast część praktyczna szkolenia obejmuje naukę eksploatacji maszyn roboczych w różnych warunkach terenowych i technologicznych;

3) szkolenie, o którym mowa w pkt 1, może prowadzić podmiot, który posiada warunki lokalowe do prowadzenia wykładów, park maszynowy wraz z placem manewrowym, kadrę wykładowców oraz warunki socjalne i wyposażenie dydaktyczne;

4) osoba, która uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu, o którym mowa w pkt 1, otrzymuje świadectwo oraz uzyskuje wpis do książki operatora;

5) wymagany jest wzór książki operatora;

6) Instytut opracowuje programy szkolenia i prowadzi listę wydanych świadectw i wpisów do książki operatora. 

Powyższe przepisy nie określają innych kwestii dotyczących np. zakresu programowego szkoleń, sposobu, trybu i zakresu przeprowadzania egzaminu weryfikującego wiedzę osoby zainteresowanej nabyciem uprawnień, wzoru wniosku o przystąpienie do egzaminu, składu komisji egzaminacyjnej i wymagań wobec osób wchodzących w skład tych komisji, wysokości opłat związanych z nabyciem uprawnień, zasad prowadzenia wykazu osób uprawnionych czy możliwości wydania duplikatu lub wymiany książki operatora oraz opłat z tym związanych. Brak właściwej delegacji ustawowej nie pozwala na nowelizację przedmiotowego rozporządzenia w rozszerzeniu i opisaniu tych wymagań. Niestety brak stosownych przepisów w tym zakresie powoduje problemy interpretacyjne. 

Dlatego, Sieć Badawcza Łukasiewicz – Warszawski Instytut Technologiczny wskazany w ww. rozporządzeniu do realizacji zadania wynikającego z ww. rozporządzenia, określił niezbędne przepisy w swoim Regulaminie wewnętrznym oraz w Wykazie opłat. Regulamin zawiera szereg wymagań stawianych podmiotom zewnętrznym, czyli ośrodkom szkoleń. Te wymagania powinny jednak wynikać z przepisów prawa, a nie z wewnętrznych regulaminów Instytutu. 

Według „Barometru zawodów” – aplikacji stworzonej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, przedstawiającej krótkookresową prognozę sytuacji w zawodach deficytowych – w latach 2017–2020 –  występowały narastające deficyty kadrowe w zawodzie operatora sprzętu do robót ziemnych (w 2017 r. deficyt ten dotyczył  12 województw, a w 2020 r. już całego kraju). W kolejnych latach 2021-2023 zawód operatora sprzętu do robót ziemnych również był wymieniany jako deficytowy na terenie całego kraju. W prognozach na rok 2024 nadal ten zawód jest wymieniany jako deficytowy na terenie całego kraju.

Należy zwrócić uwagę, że wymagania w stosunku do innych zawodów regulowanych wynikają z przepisów odpowiednich ustaw, a zawody regulowane, o których mowa w projekcie ustawy, do tej pory nie były ujęte w przepisach ustawy, jedynie wspomniane w rozporządzeniu bhp, wydanym na podstawie art. 237 15 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeksu pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, z późn. zm.).

Przepisy zaproponowane w projekcie ustawy kompleksowo uregulują kwestie w zakresie sprawdzania kwalifikacji

i nabywania uprawnień do obsługi maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych oraz montażu i demontażu rusztowań. Ustanowienie w sposób spójny i systematyczny zasad nabywania uprawnień, o których mowa w projekcie ustawy, ma na celu wyeliminowanie wszelkich wątpliwości interpretacyjnych wynikających  z obowiązujących przepisów, a tym samym wyeliminowanie ryzyka związanego z ww. obsługą, która źle wykonywana może stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka oraz środowiska. 

Projekt ustawy przewiduje uregulowanie:

1) wykazu maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych, do obsługi których wymagane jest uzyskanie uprawnień oraz wykazu rusztowań, do których montażu i demontażu wymagane jest uzyskanie uprawnień, oraz zakresu tych uprawnień;

2) sposobu prowadzenia szkoleń z zakresu obsługi maszyn oraz montażu i demontażu rusztowań;

3) sposobu przeprowadzania egzaminu sprawdzającego kwalifikacje do obsługi maszyn oraz montażu i demontażu rusztowań, w tym warunków, które musi spełnić osoba przystępująca do egzaminu oraz wysokości opłat pobieranych za przeprowadzenie egzaminu i egzaminu poprawkowego;

4) sposobu potwierdzania uprawnień do obsługi maszyn oraz montażu i demontażu rusztowania, w tym sposobu wydawania karty operatora;

5) sposobu prowadzenia wykazu osób uprawnionych do obsługi maszyn oraz montażu  i demontażu rusztowań;

6) podmiotu wykonującego zadania związane z nabywaniem uprawnień, określone w ustawie;

7) sposobu sprawowania nadzoru i kontroli nad podmiotem, o którym mowa w pkt 6. 

W projekcie ustawy wprowadza się przepisy mające na celu wyjście naprzeciw problemom braku kadry w zawodach budowlanych, w tym zawodzie deficytowym, jakim jest operator sprzętu do robót ziemnych i pokrewnych, przez zastosowanie ułatwień w dopuszczeniu do egzaminów bez konieczności ukończenia szkolenia osób, które:

a)       posiadają potwierdzone kwalifikacje zawodowe w zawodach, w których programy kształcenia zawierają zagadnienia z zakresu budowy i obsługi maszyny do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych lub montażu i demontażu rusztowania, wymienionych w załączniku do ustawy, uzyskanych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, jak również na kwalifikacyjnych kursach zawodowych w zakresie kwalifikacji wyodrębnionych w tych zawodach,

b)       uzyskały kwalifikacje poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i mają określone w latach doświadczenie zawodowe.

Takie ułatwienia pozwolą większej liczbie osób przystąpić do egzaminu w szybszym terminie i bez dodatkowych opłat za szkolenie a osobom, które uzyskały wymagane uprawnienia na terenie Unii Europejskiej pozwolą wybrać, czy chcą uznać posiadane kwalifikacje czy wolą przystąpić do ponownego egzaminu, co również ma wpływ na wysokość kosztów z tym związanych.

Wysokość opłaty za egzamin będzie zbliżona do stawek obecnie obowiązujących wynika z kosztorysu przedstawionego przez podmiot wskazany w ustawie do realizacji zadań z niej wynikających tj. Sieć Badawczą Łukasiewicz – Warszawski Instytut Technologiczny. Kwota ta w projekcie ustawy została określona przez procentowy wskaźnik kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym, ogłaszany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, z późn. zm.) na poziomie 4,3% tej kwoty.

Kwoty tej nie można porównywać z podobną opłatą określoną w art. 23 ust. 4 ustawy o dozorze technicznym za sprawdzenie kwalifikacji przez jednostki dozoru technicznego w wysokości 3,75% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Jednostki dozoru technicznego pobierają opłaty związane z uprawnieniniami do obsługi maszyn będących pod dozorem technicznym, ale również za uprawnienia do konserwacji tych maszyn, co daje inną skalę uprawnień oraz wpływa na koszty stanowiące wyliczenie odpowiedniej opłaty za te czynności.

Należy podkreślić, że na wysokość kwoty, wyliczonej przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Warszawski Instytut Technologiczny składają się koszty związane z wynajmem powierzchni biurowych, wyposażeniem egzaminatorów w środki ochrony indywidualnej, wynagrodzeniem pracowników i egzaminatorów, koszty ich delegacji oraz kontroli związanych z przeprowadzanymi egzaminami, koszty zakupu i amortyzacji drukarek do wydruku kart operatora, koszty związane z prowadzeniem wykazu osób uprawnionych do obsługi danej maszyny oraz montaż i demontażu rusztowań, koszty związane z wysyłką kart operatora, szkolenia egzaminatorów i pracowników, wynagrodzenia pracowników związane z opracowywaniem programów szkoleń, a także związane z opracowywaniem pytań i zadań na egzaminy. 

W chwili obecnej, tj. przed przekazaniem projektu ustawy do uzgodnień, opiniowania i konsultacji, w związku z ewaluacją cen, proponuje się utrzymać określony wcześniej wskaźnik 4,3% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Określenie % wskaźnika kwoty za egzamin jest podyktowane zmieniającą się sytuacją gospodarczą mającą wpływ m.in. na zwiększanie kosztów.

Brak jest możliwości osiągnięcia celów projektu w ramach działań pozalegislacyjnych, ponieważ materia dotycząca nabywania uprawnień do obsługi maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych oraz montażu i demontażu rusztowań jest materią ustawową. W związku z powyższym rekomendowanym rozwiązaniem jest uchwalenie odrębnej ustawy o zasadach nabywania uprawnień do obsługi maszyn stosowanych do prac ziemnych, budowlanych, drogowych i innych oraz montażu i demontażu rusztowań.

W trakcie prac nad projektowaną ustawą rozważano także umieszczenie przepisów regulujących uprawnienia do obsługi maszyn w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2024 r. poz. 725, z późn. zm.). Jednak analiza merytoryczna i prawna tego rozwiązania wskazała, że ustawa – Prawo budowlane, nawet gdyby dodać do niej nowy, odrębny rozdział, nie jest właściwym aktem prawnym na regulowanie zagadnień będących przedmiotem projektu. Uprawnienia do obsługi maszyn oraz montażu i demontażu rusztowań, dotyczą wykonywania zawodów regulowanych należących do działu gospodarka (operator sprzętu do robót ziemnych i pokrewnych; operator maszyn i urządzeń do produkcji betonu, asfaltobetonu, elementów betonowych, kamiennych i pokrewnych, monter rusztowań), a nie budownictwo. Ponadto, maszyny i rusztowania, wymienione w załączniku do ustawy, są wykorzystywane nie tylko w budownictwie, ale również w pracach drogowych, w pracach ziemnych, a także w innych obszarach, np. przy pracach na wysypiskach śmieci, w rolnictwie, na składach opału, w portach, a w przypadku rusztowań także np. podczas montażu scen, na których odbywają się przedstawienia i koncerty. Z tych względów zdecydowano się wybrać koncepcję przygotowania odrębnej ustawy.

Z wyrazami szacunku