Kryzys już dotknął praktycznie wszystkie branże i niestety, zdaniem ekspertów, będzie się pogłębiał. Na jakie wsparcie Rządu w ramach Tarczy Antykryzysowej mogą liczyć przedsiębiorcy? Najważniejsze informacje na ten temat przygotowała dla Was mecenas Alicja Kudłak.

TARCZA ANTYKRYZYSOWA – REGULACJE PRAWNE

Podstawa prawna – ustawa z dnia 2 marca 2020 r. – o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374, ze zm.).

– zwana dalej „Tarczą Antykryzysową”.

Stan na dzień: 21 kwietnia 2020 r.

1. Zwolnienie ze składek ZUS dla mikroprzedsiębiorców

Zgodnie ze szczególnymi rozwiązaniami przyjętymi w związku z koronawirusem, mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 10 osób), utworzone przed 1 marca 2020 r., mogą skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek ZUS za 3 miesiące (za marzec, kwiecień oraz maj). Obowiązek ten ma przejąć na siebie państwo. Oznacza to, że ciągłość w płatności składek na ubezpieczenia społeczne zostanie w pełni zachowana. Stosowny wniosek powinien zostać złożony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zwolnienie dotyczy składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych.

Nawet jeżeli wskazane powyżej składki nie będą opłacane bezpośrednio przez pracodawców to pracownicy objęci ubezpieczeniem społecznym nie poniosą żadnych związanych z tym ujemnych konsekwencji (takich jak np. pomniejszenie sumy wpłaconej tytułem ubezpieczenia emerytalnego). 

Ustawa o tzw. drugiej tarczy antykryzysowej utrzymała dotychczasową zasadę, że przedsiębiorcy niezatrudniający pracowników mogą skorzystać ze zwolnienia od płatności swoich składek ZUS, gdy nie przekroczyli miesięcznego limitu przychodów wynoszącego 15 681 zł brutto. Jedyną istotną zmianą będzie możliwość zwolnienia z opłacania składek ZUS dla tych przedsiębiorców, którzy w ostatnim czasie otworzyli swój biznes. Po wejściu w życie nowej ustawy również osoby, które rozpoczęły działalność po 1 lutego a przed 1 kwietnia tego roku mogą wnioskować o zwolnienie. Dotychczas ulga nie obejmowała osób, które rozpoczęły działalność po 1 lutego 2020 r. Ponadto osoby, które zapłaciły składki ZUS za marzec pomimo nie przekroczenia limitu, mogą się ubiegać o ich zwrot.

Limit 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli 15.681,00 zł badany jest w pierwszym miesiącu, za który składany jest wniosek o zwolnienie od opłacania składek. Zatem nawet, jeżeli w miesiącu marcu przedsiębiorca przekroczył limit, to ma szansę na zwolnienie w kwietniu i maju, o ile jego obroty nie przekroczą 15 681 zł brutto.

Ustawa z 16 kwietnia 2020 r. (nowelizacja Tarczy Antykryzysowej) rozszerza krąg podmiotów zwolnionych z opłacania składek. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy zatrudniający od 10 do 49 osób podlegających ubezpieczeniom społecznym zostaną zwolnieni z opłacania składek w wysokości 50 proc. łącznej kwoty nieopłaconych należności z tytułu składek wykazanych w deklaracji rozliczeniowej złożonej za dany miesiąc. 

2. Przestój ekonomiczny i dofinansowanie do wynagrodzenia

Pracodawcy, którzy zdecydują się na wprowadzenie w zakładzie pracy przestoju ekonomicznego, mogą podjąć decyzję o obniżeniu wynagrodzeń pracowników, jednakże nie więcej niż o 50%. Wynagrodzenie to nie może być jednak mniejsze, niż minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2020 r. – 2.600 zł brutto). Przy weryfikowaniu, czy obniżone wynagrodzenie pracownika nie jest mniejsze niż minimalne wynagrodzenie za pracę, należy wziąć pod uwagę wymiar jego etatu (a więc pracownik zatrudniony na pół etatu może mieć wynagrodzenie obniżone nawet do 1.300 zł brutto).

Obniżone wynagrodzenie może być współfinansowane przez Gwarantowany Fundusz Świadczeń Socjalnych, w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem wymiaru etatu pracownika (tj. w kwocie 1.300 zł brutto przy pełnym etacie). Skorzystanie z dofinansowania zostało wyraźnie uzależnione od spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19.

Przesłanki do skorzystania z tej formy pomocy:

• w przedsiębiorstwie nastąpił spadek obrotów gospodarczych rozumianych jako sprzedaż towarów i usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym.
• brak zaległości w opłacaniu zobowiązań publiczno-prawnych do końca III kwartału 2019 r.
• przedsiębiorstwo nie spełnia przesłanek do ogłoszenia upadłości.
• zostało zawarte porozumienie o wprowadzeniu przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy.
• te same koszty prowadzenia działalności nie będą pokryte z innych środków publicznych.

Dofinansowanie przysługuje przez okres 3 miesięcy, który na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów może zostać przedłużony. Wniosek należy złożyć do Wojewódzkiego Urzędu Pracy.

Dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń tych pracowników, którzy w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku uzyskali wynagrodzenie wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. 15.595,74 zł brutto).

Warunki oraz tryb wykonywania pracy w czasie przestoju ekonomicznego muszą zostać ustalone w porozumieniu z organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie pracy, a w przypadku ich braku – z przedstawicielstwem pracowników. W przypadku trudności w wyborze przedstawicieli pracowników z powodu koronawirusa można zawrzeć porozumienie z przedstawicielami wybranymi wcześniej (posiadającymi ogólną kompetencję w zakresie wszystkich spraw z prawa pracy, wymagających uzgodnienia z przedstawicielami pracowników).

3. Obniżenie wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia oraz dofinansowanie 

Pracodawcy, którzy zostali dotknięci spadkiem obrotów gospodarczych (tak samo jak w przypadku wprowadzenia przestoju ekonomicznego) w następstwie wystąpienia COVID-19 mogą ograniczyć wymiar czasu pracy pracowników o 20%, jednakże nie więcej niż do 0.5 etatu.

Pracownik, któremu obniżono etat, jest uprawniony do wynagrodzenia proporcjonalnego do wymiaru etatu. Wynagrodzenie to nie może być jednak mniejsze, niż minimalne wynagrodzenie za pracę, analogicznie do zasad opisanych w kontekście wynagrodzenia należnego w związku z przestojem ekonomicznym. Brzmienie przepisu sugeruje, że warunek spadku obrotu ekonomicznego jest konieczny nie tylko do obniżenia wymiaru czasu pracy, ale także do ubiegania się o dofinansowanie.

Pracodawca może ubiegać się o dofinansowanie wynagrodzenia pracownika z obniżonym wymiarem czasu pracy ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, do wysokości połowy wynagrodzenia, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (czyli maksymalna kwota dofinansowania to około 2.000 zł brutto).

Na pracodawcy, który otrzyma dofinansowanie wynagrodzenia, spoczywa obowiązek utrzymania miejsc pracy, na które zostało przyznane dofinansowanie, w okresie pobierania dofinansowania oraz przez 3 miesiące przypadające po zakończeniu pobierania pomocy od państwa. Chodzi tylko o te miejsca pracy, które są objęte dofinansowaniem. Nie ogranicza to zwalniania pracowników na innych stanowiskach.

Przesłanki skorzystania:

• z dofinansowania mogą skorzystać jedynie pracodawcy, którzy nie zalegają z opłatami na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Solidarnościowy do końca III kwartału 2019 r.;

• dofinansowanie przysługuje przez okres 3 miesięcy. Ten okres może być przedłużony w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, jeżeli okres obowiązywania stanu epidemii lub związanych z nim skutków wydłuży się;

• dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, którzy w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku uzyskali wynagrodzenie wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. 15.595,74 zł brutto).

Przez spadek obrotów gospodarczych w kontekście omawianych powyżej dofinansowań do wynagrodzeń i składek ZUS, przyznawanych w przypadku przestoju ekonomicznego czy obniżenia wymiaru czasu pracy, należy rozumieć spadek obrotów:

* nie mniej niż o 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego. Miesiące nie muszą obejmować pełnych miesięcy kalendarzowych – mogą rozpoczynać się w trakcie miesiąca kalendarzowego i wówczas miesiąc jest liczony jako 30 kolejnych dni;

* nie mniej niż o 25%, obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wypłatę świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego. Miesiące nie muszą obejmować pełnych miesięcy kalendarzowych – mogą rozpoczynać się w trakcie miesiąca kalendarzowego i wówczas miesiąc jest liczony jako 30 kolejnych dni.

Różnica jest taka, że spadek 15% musi dotyczyć dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych, natomiast spadek 25% tylko jednego miesiąca.

4. Refundacja składek ZUS

W ramach szczególnych rozwiązań przewidzianych w „tarczy antykryzysowej” pracodawca może ubiegać się o zwrot składek wpłaconych na ubezpieczenia społeczne z tytułu opisanych w niniejszym komentarzu świadczeń wypłacanych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, tj. dofinansowań do wynagrodzeń pracowników wypłacanych w związku z przestojem ekonomicznym oraz obniżeniem wymiaru czasu pracy. Oznacza to, że jeżeli pracodawca spełnił przesłanki i obniżył wynagrodzenie pracownikowi – np. do 2.600 zł brutto, to może ubiegać się o dofinansowanie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne od kwoty, w tej części, którą finansuje pracodawca. 

5. Świadczenie postojowe

Świadczenie postojowe na mocy przepisów nowej ustawy przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobom zatrudnionym na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zastosowanie znajdą przepisy dot. umowy zlecenia lub umowy o dzieło, czyli umów cywilnoprawnych. Świadczenie postojowe jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Przesłanki:

• przestój w prowadzeniu działalności z powodu COVID-19.
• niepodleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (np. na podstawie stosunku pracy).
• wnioskodawcy prowadzący działalność gospodarczą mogą wystąpić o świadczenie postojowe do ZUS jedynie wtedy, gdy nie zawiesili prowadzenia działalności przed 31.01.2020 r. oraz ich przychód z prowadzenia działalności gospodarczej w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był niższy co najmniej o 15% od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzający ten miesiąc (np. przedsiębiorca składa wniosek 20.04.2020 r. – świadczenie postojowe zostanie mu przyznane, jeżeli jego przychód w marcu zmniejszył się w porównaniu z przychodem z lutego – co najmniej o 15%.

Świadczenie postojowe może być wypłacane ponownie, ale nie więcej niż trzykrotnie. Ponowne przyznanie świadczenia postojowego będzie mogło nastąpić nie wcześniej niż w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty po raz pierwszy tego świadczenia.

Zniesiono natomiast obowiązujący uprzednio limit wysokości przychodów dla osób ubiegających się o świadczenie postojowe. Obecnie nie ma już wymogu, aby uzyskany przychód w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku nie mógł przekroczyć kwoty 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału – 15.600 zł.

Do tej pory ze świadczenia postojowego mogli skorzystać przedsiębiorcy, którzy rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej przed 1 lutego 2020 r. Taki sam termin obowiązywał w przypadku ustalania daty zawarcia umowy cywilnoprawnej. Nowelizacja Tarczy  wprowadza zmianę tego terminu na 1 kwietnia 2020 r.

6. Pożyczka udzielana przez starostę

Na mocy nowych przepisów starosta może udzielić ze środków Funduszu Pracy jednorazowej pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy. Pożyczka może być udzielona jedynie do wysokości 5.000 zł brutto, a okres jej spłaty co do zasadny nie może być dłuższy niż 12 miesięcy. Może on jednak ulec wydłużeniu w drodze rozporządzenia wydanego przez Radę Ministrów w sytuacji, w której będzie to uzasadnione okolicznościami związanymi z COVID-19.

Co istotne dla mikroprzedsiębiorców – pożyczka wraz z odsetkami podlega umorzeniu na wniosek firmy, jeżeli przez okres 3 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki firma nie zdecydowała się na zmniejszenie stanu zatrudnienia w stosunku do stanu zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 r., a przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników – będzie prowadził swoją działalność gospodarczą co najmniej przez okres 3 miesięcy licząc od dnia udzielenia pożyczki.

Należy jednak pamiętać, że aby uzyskać umorzenie pożyczki przyznawanej przez starostę – należy w terminie 14 dni od upływu wyżej wskazanego okresu 3 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej – złożyć wniosek o umorzenie całej kwoty otrzymanej pożyczki.

Wnioski o udzielenie pożyczki można składać w powiatowym urzędzie pracy (PUP) właściwym ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, po ogłoszeniu naboru.

7. Ulga w opłacaniu składek bez opłaty prolongacyjnej – odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty należności z tytułu składek

Ulgi te dotyczą składek na ubezpieczenia pracodawcy i zatrudnionych przez niego osób. Nie ma znaczenia wielkość przedsiębiorstwa, a nie data rozpoczęcia działalności gospodarczej. Dotyczy to składek za okres od stycznia 2020 r.

W przypadku złożenia wniosku przed terminem płatności składek na ZUS odroczenie lub rozłożenie na raty następuje bez konieczności ponoszenia żadnych kosztów związanych z ulgą.

Aby otrzymać odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty należności z tytułu składek należy złożyć do ZUS wniosek o ulgę.

8. Odliczenie przekazanej darowizny od dochodu

Każdy przedsiębiorca może zmniejszyć podstawę obliczenia podatku dochodowego dzięki przekazaniu darowizny z przeznaczeniem na zwalczanie COVID-19. Odliczeniu będzie podlegać nawet 200% wartości darowizny pieniężnej lub rzeczowej.

Darowizna powinna zostać przekazana na rzecz podmiotów świadczących opiekę zdrowotną, Agencji Rezerw Materiałowych lub Centralnej Bazie Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych.

W przypadku darowizny przekazanej:

• do dnia 30 kwietnia 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca 200% wartości darowizny,
• w maju 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca 150% wartości darowizny,
• od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca wartości darowizny.

Ulgi z tytułu darowizny można uwzględnić już na etapie wpłacania zaliczki na podatek dochodowy/ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych w trakcie roku podatkowego.

9. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Ubezpieczony w ZUS może ubiegać się o dodatkowy zasiłek opiekuńczy w związku z opieką nad dzieckiem lub osobą niepełnosprawną.

Tarcza Antykryzysowa wprowadziła możliwość złożenia wniosku o dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dodatkowe 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy można pobierać, jeśli dana osoba sprawuje opiekę nad:

• osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo orzeczeniem o niepełnosprawności, w przypadku zamknięcia placówki,
• chorym dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny, w przypadku zawieszenia działalności placówek dziennego pobytu,
• dzieckiem do ukończenia 8 roku życia.

ZMIANY W ZAKRESIE SPÓŁEK PRAWA HANDLOWEGO

Pakiet antykryzysowy dopuszcza zdalne odbywanie zgromadzeń wspólników, a także podejmowanie uchwał przez zarządy spółek, w tym banków, ubezpieczycieli, itp. Co ważne zostanie też przesunięty termin na sporządzenie i złożenie sprawozdania finansowego. Mimo to zgromadzenia trzeba zwołać w terminie, ale można je przerwać.

Także podejmowanie przez radę nadzorczą uchwał w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość oraz głosowanie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej będzie dopuszczalne niezależnie od tego, czy statut lub umowa spółki przewidują taką możliwość.

W marcu 2019 r. został uchylony przepis, zgodnie z którym podjęcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty oraz o udzieleniu członkom organu absolutorium w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymagało odbycia zgromadzenia wspólników. Obecnie uchwały te mogą zostać podjęte również poza zgromadzeniem, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na dane postanowienie albo na głosowanie pisemne. Od marca 2019 r. dopuszczalny jest również udział w zgromadzeniu wspólników przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej – możliwość taka musi jednak zostać wyraźnie przesądzona w umowie spółki.

Rozwiązania w zakresie walnych zgromadzeń spółek akcyjnych są bardziej rygorystyczne. Udział w nich przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej jest dopuszczalny jedynie wówczas, gdy możliwość taką w sposób wyraźny przewiduje statut spółki. Zatem, żeby odbyć walne zgromadzenie spółki akcyjnej w formie on-line – statut musi to wyraźnie stanowić.

Do Kodeksu spółek handlowych wprowadzono m.in. art. 234¹, który stanowi, że „Udział w zgromadzeniu wspólników można wziąć także przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. O udziale w zgromadzeniu wspólników w sposób, o którym mowa w zdaniu pierwszym, postanawia zwołujący to zgromadzenie”. Zatem jeżeli umowa spółki z o.o. nie zakazuje odbywania zgromadzeń drogą online – dopuszczalne jest przeprowadzenie takiego zgromadzenia także za pomocą Internetu.

Nie zachodzi nawet konieczność zmiany umowy spółki z o.o.

Rada nadzorcza w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość będzie mogła powołać i odwołać m.in. przewodniczącego rady oraz członków zarządu.

Spółki muszą przygotować sprawozdania finansowe do końca marca, zatwierdzić do końca czerwca, a przesłać do KRS najpóźniej do 15 lipca. Obecnie wydłużono te terminy. Art. 15 zzh specustawy („Tarcza Antykryzysowa) stanowi, że w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, minister właściwy do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, może określić inne terminy wypełniania tego obowiązku. Takie rozporządzenie zostało wydane i zgodnie z jego zapisami – jednostki objęte nadzorem KNF mają czas na zatwierdzenie sprawozdań do końca sierpnia, a pozostali do końca września. Złożenie do repozytorium dokumentów finansowych, w praktyce do KRS,  będzie mogło więc nastąpić najpóźniej do 15 października 2020 r., z wyjątkiem jednostek objętych nadzorem KNF, dla których maksymalny termin to 15 wrzesień 2020 r.

Szczegółowe zasady odbywania walnych zgromadzeń i zgromadzeń wspólników za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość będą musiały zostać ustalone w formie regulaminu przez radę nadzorczą, a w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, które nie posiadają rady nadzorczej, przez wspólników.