Chemicals Strategy for Sustainability Towards a Toxic-Free Environment

COM(2020) 667 final

Europejski Zielony Ład, nowa unijna strategia na rzecz wzrostu, wytyczył UE drogę realizacji do 2050 r. zrównoważonej, neutralnej dla klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym. Określono w nim również cel, jakim jest lepsza ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska w ramach ambitnego podejścia dążącego do przeciwdziałania zanieczyszczeniom ze wszystkich źródeł i stworzenia środowiska wolnego od toksyn. Chemikalia są wszechobecne i odgrywają w naszym codziennym życiu zasadniczą rolę w większości naszych działań, ponieważ wchodzą w skład praktycznie każdego urządzenia, które wykorzystujemy do zapewnienia naszego dobrostanu, bezpieczeństwa i ochrony naszego zdrowia oraz sprostania nowym wyzwaniom dzięki innowacjom. Chemikalia są również podstawowym komponentem niskoemisyjnych, energooszczędnych i zasobooszczędnych technologii, materiałów i produktów o zerowym poziomie emisji zanieczyszczeń. Aby możliwe było opracowanie nowych rozwiązań i wsparcie transformacji cyfrowej i ekologicznej naszej gospodarki i naszego społeczeństwa, konieczne będą zwiększone inwestycje i zdolności innowacyjne przemysłu chemicznego w zakresie zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów.

UE posiada już jedne z najbardziej kompleksowych i ochronnych ram regulacyjnych w odniesieniu do chemikaliów, poparte najbardziej zaawansowaną bazą wiedzy na świecie. Te ramy regulacyjne w coraz większym stopniu stają się wzorem norm bezpieczeństwa na całym świecie. UE udało się bez wątpienia stworzyć sprawnie funkcjonujący rynek wewnętrzny chemikaliów, zmniejszyć zagrożenia dla ludzi i środowiska stwarzane przez niektóre niebezpieczne substancje chemiczne, takie jak substancje rakotwórcze i metale ciężkie, oraz zapewnić przewidywalne ramy prawne dla działalności przedsiębiorstw.

Komisja Europejska, dostrzegając strategiczność sektora chemicznego, pod koniec 2020 roku opublikowała dokument w zakresie zrównoważoności chemikaliów na rzecz nietoksycznego środowiska. Wskazuje w niej, że bez nowych inwestycji przemysłu chemicznego i wdrażania innowacyjnych rozwiązań w zakresie zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów, opracowanie nowych rozwiązań i wsparcie transformacji cyfrowej oraz ekologicznej europejskiej gospodarki nie będzie możliwe. Unijna strategia zakłada, że europejski przemysł stanie się konkurencyjnym, w skali światowej, producentem i użytkownikiem bezpiecznych chemikaliów. Zapowiedziane w dokumencie działania mają wspierać innowacje, dzięki którym zrównoważone substancje chemiczne staną się normą, nie tylko na rynku europejskim, lecz także punktem odniesienia na całym świecie. Bruksela wskazuje, że konieczne jest zadbanie o to, by chemikalia były produkowane i stosowane w sposób, który nie szkodzi zdrowiu ludzkiemu ani środowisku. Przemysł powinien, w miarę możliwości, zaprzestać stosowania substancji potencjalnie niebezpiecznych oraz inwestować w poszukiwanie alternatyw. Strategia stanowi zasadniczą część koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu i jego dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Jednocześnie jest również jednym z kluczowych elementów planu odbudowy po kryzysie związanym z pandemią COVID–19. W ramach strategii Komisja wskazuje pięć kluczowych obszarów, w których konieczne jest podjęcie działań:

• pobudzanie innowacji,
• zwiększenie bezpieczeństwa poprzez wzmocnienie legislacji,
• upraszczanie i konsolidacja,
• wiedza i nauka,
• oddziaływanie globalne.

W dokumencie podkreślono, że chemikalia muszą być bezpieczne i zrównoważone w całym swoim „cyklu życia” – nie tylko w okresie przydatności do użytkowania, lecz już od samego momentu projektowania i etapu produkcji. Dzięki temu będzie można eliminować potencjalnie toksyczne substancje z produktów już w fazie opracowania, zamiast kontrolować je dopiero wtedy, gdy znajdą się na rynku. Ponadto, produkowane wyroby końcowe powinny umożliwiać ponowne ich użycie lub poddanie recyklingowi. Wspomniane podejście ma też pobudzać innowacje i zrównoważony rozwój w sektorze chemicznym.

Prawie 20 lat po pierwszym strategicznym podejściu do zarządzania chemikaliami w Europie nadszedł czas na opracowanie nowej długoterminowej wizji polityki UE w dziedzinie chemikaliów. Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem w strategii dąży się do stworzenia środowiska wolnego od toksyn, w którym chemikalia są produkowane i wykorzystywane w sposób podnoszący do maksimum ich wkład w społeczeństwo, w tym w realizację transformacji ekologicznej i cyfrowej, przy jednoczesnym nieszkodzeniu planecie oraz obecnym i przyszłym pokoleniom. Przewiduje się w niej, że przemysł UE będzie konkurencyjnym na skalę światową podmiotem w produkcji i stosowaniu bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. W strategii zaproponowano jasny plan działania i harmonogram transformacji przemysłu, aby zachęcić do inwestycji w bezpieczne i zrównoważone produkty i metody produkcji. Strategia ta wyznacza drogę do realizacji tej wizji poprzez działania mające na celu wspieranie innowacji w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów, wzmocnienie ochrony środowiska i zdrowia ludzi, uproszczenie i wzmocnienie ram prawnych dotyczących chemikaliów, stworzenie kompleksowej bazy wiedzy, aby wspierać kształtowanie polityki opartej na dowodach oraz dawanie całemu światu przykładu należytego zarządzania chemikaliami.

Przejście na chemikalia, które są bezpieczne i zrównoważone już na etapie projektowania, jest nie tylko pilną potrzebą społeczną, ale również wielką szansą gospodarczą, a także kluczowym elementem odbudowy UE po kryzysie związanym z COVID-19. Biorąc pod uwagę tendencje w światowej produkcji chemikaliów, jest to dla przemysłu chemicznego w UE okazja do odzyskania konkurencyjności poprzez dalszy rozwój bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów oraz do wprowadzenia zrównoważonych rozwiązań w różnych sektorach, w szczególności w zakresie materiałów budowlanych, tekstyliów, mobilności niskoemisyjnej, baterii, turbin wiatrowych i odnawialnych źródeł energii. Wniosek Komisji w sprawie narzędzia służącego odbudowie Next Generation EU i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności przewiduje, że państwa członkowskie UE będą inwestować w projekty, które ułatwiają ekologiczną i cyfrową transformację przemysłu UE, w tym w sektorze chemicznym, oraz zwiększają konkurencyjność zrównoważonego przemysłu UE. Przejście na zrównoważone chemikalia będzie również uwzględniać skutki społeczno-gospodarcze, w tym wpływ na zatrudnienie dla konkretnych regionów, sektorów i pracowników.

W ramach czystej gospodarki o obiegu zamkniętym konieczne jest zwiększenie produkcji i wykorzystania surowców wtórnych oraz zapewnienie, aby zarówno pierwotne, jak i wtórne materiały i produkty były zawsze bezpieczne. Niedawno przyjęty plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamknięty pokazał, że wymaga to połączenia działań na początku cyklu życia produktu, aby zapewnić bezpieczeństwo i zrównoważony charakter produktów już na etapie projektowania, i pod jego koniec, aby zwiększyć bezpieczeństwo materiałów i produktów pochodzących z recyklingu i zaufanie do nich. Jednak tworzenie dobrze funkcjonującego rynku surowców wtórnych oraz przejście na bezpieczniejsze materiały i produkty ulega spowolnieniu ze względu na szereg kwestii, w szczególności brak odpowiednich informacji na temat składu chemicznego produktów. Konsumenci, podmioty łańcucha wartości oraz podmioty gospodarujące odpadami nie mogą zatem dokonywać świadomych wyborów.

Źródło: Komisja Europejska, CEO MAGAZYN POLSKA