Taking the Customs Union to the Next Level: a Plan for Action

COM/2020/581 final Unia celna UE sprawia, że państwa członkowskie UE stosują wspólny system należności celnych w odniesieniu do przywozu towarów spoza obszaru celnego UE; nie ma należności celnych ani kontroli celnych na granicach między państwami członkowskimi UE. UE jest członkiem Światowej Organizacji Handlu, ma wspólną politykę handlową oraz występuje jako jeden blok handlowy przy sporządzaniu międzynarodowych umów handlowych. Organy celne państw członkowskich nadzorują wszystkie towary wprowadzane na obszar celny UE lub z niego wyprowadzane, niezależnie od sposobu ich wprowadzenia lub wyprowadzenia.

W ramach unii celnej UE organy celne państw członkowskich UE są odpowiedzialne za przeprowadzanie przed wprowadzeniem towarów do swobodnego obrotu na obszarze celnym UE szerokiego zakresu kontroli, które mają na celu ochronę zarówno przychodów UE, jak i bezpieczeństwa, zdrowia i dobrobytu obywateli i przedsiębiorstw Unii.

W ostatnich latach okazało się, że organy celne niektórych państw członkowskich mają trudności z pełnieniem swoich różnych ról. Pomimo znacznej modernizacji prawa celnego UE w 2016 r., są dowody na istnienie problemów takich jak zaniżanie wartości towarów w celu uniknięcia opłat celnych i VAT oraz przemyt towarów nielegalnych lub niebezpiecznych. Istnieją również obawy dotyczące braku równowagi między państwami członkowskimi w zakresie kontroli celnych oraz tego, że towary kierowane są do najsłabszych miejsc wprowadzenia na obszar celny UE i wyprowadzania z niego, aby uniknąć wykrycia. Szybko zachodzące przemiany na świecie, m.in. przyspieszająca transformacja cyfrowa oraz nowe modele biznesowe takie jak handel elektroniczny, jeszcze bardziej utrudniają służbom celnym wdrażanie i egzekwowanie przepisów UE dotyczących przywozu i wywozu. Jednocześnie organy celne zawsze muszą dążyć do zapewnienia, aby ułatwienia były dostępne dla legalnego handlu, ponieważ handel międzynarodowy ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia UE. Ponadto intensywne przygotowania niezbędne do wyjścia Zjednoczonego Królestwa z unii celnej UE na koniec okresu przejściowego znacznie zwiększyły obciążenie organów celnych UE pracą. W tych warunkach istnieje duże ryzyko utraty dochodów na rzecz budżetu UE, zagrożeń dla bezpieczeństwa i ochrony obywateli Unii oraz nadmiernego obciążenia legalnego handlu, jeżeli nie zostaną podjęte działania mające na celu wsparcie działalności krajowych organów celnych w całej UE.

Zmodernizowane ramy prawne przepisów i procedur celnych obowiązują od 2016 r., a prace nad modernizacją i rozwojem systemów elektronicznych mających na celu sprawienie, aby unia celna stała się nowoczesnym, wzajemnie powiązanym i w pełni elektronicznym środowiskiem, powinny zakończyć się w całej UE najpóźniej do końca 2025 r.

Organy celne mają obecnie ogromny zakres obowiązków związanych z nadzorem i kontrolą w odniesieniu do towarów przywożonych na obszar celny UE. Nie tylko pobierają od importowanych towarów należności celne i VAT oraz – w stosownych przypadkach – akcyzę, ale również sprawdzają te towary pod kątem wielu celów niefinansowych, m.in. zapewnienia, aby spełniały one unijne wymogi zgodności produktów, normy i przepisy żywnościowe, dotyczące zdrowia i środowiska oraz wiele innych

Rynek wewnętrzny UE, w ramach którego ustanowiono obszar bez granic wewnętrznych dla przepływu towarów, sprawił, że zapewnienie jednolitego stosowania przepisów na granicach zewnętrznych w odniesieniu do towarów, które podlegają swobodnemu przepływowi, gdy znajdą się już na obszarze celnym, stało się ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Organy celne muszą zapewnić równowagę między tymi kontrolami a ułatwieniami w handlu międzynarodowym – wywóz do innych części świata w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat stawał się dla europejskich przedsiębiorstw coraz bardziej znaczącym źródłem przychodów z działalności gospodarczej, a dla Europejczyków – źródłem miejsc pracy 5 , zaś 80 % przywozu do UE stanowią surowce wykorzystywane w działalności produkcyjnej w UE. Nowe przepisy dotyczące działań na szczeblu UE w obszarach polityki niezwiązanych z polityką celną często wiążą się z nowymi obowiązkami dla służb celnych i prawdopodobnie nadal będzie miało to miejsce. Na przykład do organów celnych już teraz kierowane są wnioski o gromadzenie danych i udostępnianie ich innym organom. Za każdym razem, gdy na organy celne nakładane są nowe obowiązki, konieczne jest opracowanie nowego systemu elektronicznego i zarządzanie nim, co wiąże się z dodatkowymi zasobami ludzkimi i kosztami finansowymi dla Komisji i organów celnych państw członkowskich.

Aktualnie unijne organy celne zarządzają ryzykiem w oparciu o ogólnounijne ramy wspólnego zarządzania ryzykiem obejmujące wspólne kryteria i normy ryzyka, środki wymiany informacji o ryzyku oraz elektroniczną analizę ryzyka. Zdarza się jednak, że zasady zarządzania ryzykiem nie są jednakowo stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Ponadto bywa także, że systemy oceny ryzyka poszczególnych państw członkowskich Unii mogą nie obejmować istotnych informacji, ponieważ nie są gromadzone ani wymieniane między państwami członkowskimi albo ponieważ państwa członkowskie nie dysponują ogólnounijnymi danymi porównawczymi, które umożliwiłyby im interpretację własnych danych krajowych. Wobec powyższego, Komisja Europejska postanowiła, że należy stworzyć przepisy dotyczące analizy danych na szczeblu Unii, tak aby „lepiej i szerzej wykorzystać dane ze wszystkich źródeł, w tym w ramach międzynarodowej współpracy celnej, oraz aby ułatwić powstawanie współzależności w zarządzaniu ryzykiem, kontrolach celnych i działaniach mających na celu zwalczanie oszustw, niezbędna jest analiza danych na szczeblu UE”. W obszarze handlu elektronicznego Komisja planuje zaostrzenie obowiązków dostawców usług płatniczych i internetowych platform sprzedaży, tak aby łatwiej było zwalczać oszustwa celne i podatkowe w handlu elektronicznym. Organy podatkowe i celne wciąż mają bowiem poważne trudności z zapewnieniem zgodności towarów zakupionych przez internet z przepisami podatkowymi i celnymi. Komisja Europejska proponuje nową inicjatywę pod nazwą „punkt kompleksowej obsługi”. Ma ona ułatwi przedsiębiorstwom działającym zgodnie z prawem dopełnienie formalności granicznych w jednym portalu. Umożliwi ona organom celnym wspólne przetwarzanie, przekazywanie i wymianę informacji oraz lepszą ocenę ryzyka. Komisja chce zapewnić bliższą współpracę między organami celnymi i innymi organami krajowymi, tak aby UE mogła działać jednomyślnie w kwestiach celnych na szczeblu międzynarodowym. W tym celu Unia wspierać będzie szkolenie niezbędnych zasobów ludzkich oraz zakup nowoczesnego i niezawodnego sprzętu do kontroli celnej. Omawiany plan działania zawiera także plany powołania nowej grupa analityczny złożonej z przedstawicieli państw członkowskich i przedsiębiorców, która pomóc ma w przygotowaniu się na przyszłe kryzysy i wyzwania, takie jak nieoczekiwany rozwój sytuacji na świecie i przyszłe modele biznesowe.

Źródło: Komisja Europejska, Rada Europejska, Legalis C.H.Beck