17
maj
Legal Alert KPMG: Cable pooling – podsumowanie na pierwsze półrocze obowiązywania nowych przepisów
Pierwsze pół roku stosowania przepisów dotyczących cable poolingu pozwala na wyciągnięcie wstępnych wniosków, co do optymalnego kształtu tej regulacji. Wydaje się, że potrzeba wyjaśnienia lub zmiany tych przepisów została dostrzeżona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, o czym świadczy wydana w dniu 25 marca informacja nr 15/2024.
Instrumenty regulacyjne stymulujące zrównoważony przyrost mocy zainstalowanych w instalacjach OZE – cable pooling
Ułatwieniem dla zrównoważonego zwiększania mocy zainstalowanych w różnorodnych instalacjach OZE ma być cable pooling, czyli mechanizm współdzielenia jednego przyłącza do sieci przez dwie lub więcej instalacje OZE. Z dniem 1 października 2023 r. weszły w życie przepisy umożliwiające cable pooling. Zostały one wprowadzone do Prawa energetycznego na mocy ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw. W dniu 1 kwietnia minęło zatem pół roku obowiązywania przepisów dotyczących cable poolingu. Co prawda jest jeszcze zbyt wcześnie, aby mówić o wykształceniu się jakiejkolwiek praktyki w zakresie przyłączania instalacji OZE w ramach cable poolingu (zgodnie z art. 7 ust. 8g pkt 5 Prawa energetycznego, w przypadku wnioskodawców zaliczonych do I lub II grupy przyłączeniowej termin na rozpatrzenie wniosku o wydanie warunków przyłączenia wynosi 150 dni), można jednakże wskazać już pewne praktyczne problemy, z którymi mierzyć się będą zarówno inwestorzy, jak i operatorzy.
Na wstępie należy jednak zwrócić uwagę na raport Najwyższej Izby Kontroli, powstały w wyniku kontroli przeprowadzonej u operatorów systemów dystrybucyjnych, opublikowany w dniu 20 marca 2024 r. Raport wskazuje na niedoinwestowanie sieci i niedostateczny rozwój systemu, w szczególności dystrybucyjnego, który skutkuje odmowami przyłączenia do sieci, a także obniżeniem wskaźników jakości dostaw energii elektrycznej.
Cable pooling, linia bezpośrednia oraz tzw. przyłączenie w trybie komercyjnym mają szansę stać się panaceum przynajmniej na jedną z tych bolączek, czyli zahamowanie przyrostu mocy zainstalowanych instalacji OZE z uwagi na brak możliwości przyłączenia do sieci. Z kolei wzrost mocy zainstalowanych w instalacjach innych niż fotowoltaiczne oraz usprawnienia w przyłączaniu do sieci magazynów energii, a także wspomniany już powyżej cable pooling, mogłyby korzystnie wpłynąć na zarządzanie pracą sieci, ograniczyć straty związane z nierynkowym redysponowaniem oraz ułatwić równoważenie popytu i podaży na energię elektryczną w sieci. Z tego punktu widzenia korzystna byłaby również dalsza liberalizacja przepisów ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych w zakresie minimalnej wymaganej odległości elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych, poprzez jej redukcję do postulowanych przez branżę 500 m. Umożliwiłoby to zwiększenie mocy zainstalowanych w innych niż fotowoltaiczne instalacjach OZE oraz zwiększenie generacji z odnawialnych źródeł w okresach niskiego nasłonecznienia.
Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Agencję Rynku Energii, w październiku 2023 r. na terenie Polski funkcjonowały instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy zainstalowanej przekraczającej 16 GW. Operatorzy instalacji fotowoltaicznych coraz dotkliwiej odczuwają skutki, z jednej strony, gwałtownego przyrostu mocy zainstalowanych, a z drugiej strony – niedoinwestowania sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Dość wspomnieć, że od początku tego roku Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., pełniące funkcję operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego („OSP”) już kilkukrotnie wydawały polecenia zaniżenia wytwarzania energii elektrycznej (redysponowania nierynkowego) w trybie art. 9c ust. 7a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne („Prawo energetyczne”).
Z jednej strony, biorąc pod uwagę ambitne cele klimatyczne stawiane przez Unię Europejską (ostatnio w pakiecie „Fit for 55”), żywotnym interesem Polski jest dalsze zwiększanie mocy zainstalowanych w instalacjach OZE. Z drugiej jednak strony, dalszy wzrost mocy zainstalowanych (szczególnie w jednym rodzaju instalacji OZE) będzie potęgował istniejące już problemy związane z brakiem możliwości sterowania poziomem generacji energii z odnawialnych źródeł zgodnie z aktualnym popytem na moc w systemie. Należy spodziewać się coraz częstszych poleceń w zakresie nierynkowego redysponowania, wydawanych przez OSP, szczególnie w dni słoneczne, przypadające jednocześnie w dni wolne od pracy, kiedy zapotrzebowanie na moc w systemie jest najniższe.
Dalszy przyrost mocy zainstalowanych w fotowoltaice, bez odpowiednich zachęt do inwestowania w magazyny energii (oraz usprawnienia procedury przyłączania magazynów do sieci), będzie jedynie pogłębiał powyższe problemy. Wydaje się również, że bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej wymagać będzie zwiększenia mocy zainstalowanych w elektrowniach wiatrowych.
Więcej informacji pod linkiem.
Uwagi w zakresie istniejących przepisów regulujących cable pooling
Pozostałe wątpliwości co do procedury przyłączania do sieci w ramach cable poolingu napływające z rynku obejmują m.in.:
- kwestię żądania przez operatorów zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie do sieci, mimo że zastosowanie cable poolingu nie implikuje zwiększenia mocy przyłączeniowej oraz nie generuje istotnych kosztów przyłączenia do sieci;
- problematykę ewentualnej konieczności dostosowania już istniejącej i przyłączonej instalacji do wymogów rozporządzenia Komisji 2016/631 z dnia 14 kwietnia 2016 r. ustanawiającego kodeks sieci dotyczący wymogów w zakresie przyłączenia jednostek wytwórczych do sieci („NC RfG”);
- stanowisko jednego z operatorów, jakoby przyłączenie do sieci instalacji OZE w ramach cable poolingu z wykorzystaniem istniejącej instalacji jest możliwe jedynie w przypadku, gdy pierwsza instalacja została przyłączona do sieci lub wydano dla niej warunki przyłączenia po 1 października 2023 r.;
- brak transparentności w weryfikacji istnienia technicznych warunków przyłączenia do sieci (co dotyczy ogólnie procedury przyłączania źródeł do sieci, nie tylko w ramach cable poolingu (brak publikacji opracowywanego przez OSP dokumentu pt. „Zakres i warunki wykonania ekspertyzy wpływu przyłączenia urządzeń instalacji lub sieci na system elektroenergetyczny” – tzw. „ZIWWE”, jak również nieudostępnianie wnioskodawcom zleconych przez operatorów ekspertyz).
Pewnym optymizmem napawa jednak informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki („URE”) nr 15/2024 z dnia 25 marca 2024 r., w której Prezes URE odniósł się do licznych kwestii wywołujących najczęstsze wątpliwości w obszarze przyłączania do sieci, w tym w zakresie cable poolingu.
Prezes URE odnosząc się do problematyki cable poolingu wskazał między innymi, że:
- zgodnie z obowiązującymi przepisami Prawa energetycznego, instytucja współdzielenia infrastruktury przyłączeniowej (przyłącza) może być stosowana, gdy wniosek o wydanie warunków przyłączenia:
- obejmuje pierwsze przyłączenie do sieci dwóch lub większej ilości instalacji OZE,
- jest składany w sytuacji, gdy zostały uprzednio wydane warunki przyłączenia dla „pierwszej” instalacji OZE i została zawarta umowa o przyłączenie, a podmiot przyłączany wnioskuje o przyłączenie drugiej lub kolejnej instalacji OZE,
- jest składany w sytuacji, gdy instalacja OZE jest przyłączona do sieci (instalacja istniejąca i wybudowane przyłącze), a podmiot przyłączony wnioskuje o przyłączenie drugiej lub kolejnej instalacji OZE,
a rozwiązanie to może być stosowane w odniesieniu do instalacji OZE, która była przyłączona do sieci przed 1 października 2023 r., jak również tam, gdzie przed tą datą zostały wydane warunki przyłączenia i została zawarta umowa o przyłączenie;
- w ramach współdzielenia przyłącza mogą być przyłączane instalacje tożsame rodzajowo tj. taki sam rodzaj źródła energii np. dwie instalacje fotowoltaiczne, jak i różniące się rodzajowo np. instalacja wiatrowa, instalacja fotowoltaiczna, elektrownia wodna czy biogazowa;
- w przypadku gdy w miejscu przyłączenia do sieci, w którym przyłączona jest instalacja odnawialnego źródła energii, o której mowa w art. 4 ust. 2 NC RfG, przyłączana jest kolejna instalacja OZE, wymogi określone w tym rozporządzeniu mają zastosowanie wyłącznie do instalacji przyłączanej, chyba że instalacja przyłączona podlegała modernizacji, o której mowa w tym rozporządzeniu. Powyższe oznacza, że w ramach współdzielenia przyłącza w przypadku gdy dotychczas przyłączona instalacja nie podlegała modernizacji, to wymogi rozporządzenia mają zastosowanie wyłącznie do „nowej lub nowych”, w tym kolejnych instalacji OZE. Brak zatem podstaw prawnych do oczekiwania jakiejkolwiek ingerencji w instalację istniejącą, w tym dostosowania jej do wymogów rozporządzenia NC RfG.
Powyższe stanowisko można odbierać jako wyraz przychylności Prezesa URE wobec instytucji współdzielenia przyłącza. Pozostaje mieć nadzieję, że w nieodległej przyszłości wyklarują się wśród operatorów jasne zasady przyłączania instalacji w ramach cable poolingu, a postulaty branży zostaną uwzględnione przez ustawodawcę i wprowadzone do obowiązującego prawa.
Brak możliwości przyłączania magazynów energii w ramach cable poolingu uniemożliwia efektywne wykorzystanie istniejących już mocy zainstalowanych
Istotnym zagadnieniem związanym z przepisami dot. cable poolingu jest brak możliwości przyłączenia w tym modelu samodzielnych (tj. niebędących częścią instalacji OZE) magazynów energii elektrycznej. Zgodnie z art. 7 ust. 1f Prawa energetycznego, do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, w jednym miejscu przyłączenia można przyłączyć dwie lub większą liczbę instalacji odnawialnego źródła energii należących do jednego lub większej liczby podmiotów. Instalacją odnawialnego źródła energii jest zaś, zgodnie z art. 3 pkt 20h) Prawa energetycznego w zw. z art. 2 pkt 13) ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii („Ustawa OZE”), instalacja stanowiąca wyodrębniony zespół:
a) urządzeń służących do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła lub chłodu opisanych przez dane techniczne i handlowe, w których energia elektryczna lub ciepło lub chłód są wytwarzane z odnawialnych źródeł energii, lub
b) obiektów budowlanych i urządzeń, stanowiących całość techniczno-użytkową służącą do wytwarzania biogazu, biogazu rolniczego, biometanu lub wodoru odnawialnego
– a także połączony z tym zespołem magazyn energii elektrycznej, magazyn biogazu lub instalacja magazynowa w rozumieniu art. 3 pkt 10a Prawa energetycznego wykorzystywana do magazynowania biogazu rolniczego, biometanu lub wodoru odnawialnego.
Wobec powyższego magazyn energii elektrycznej może stanowić część instalacji OZE, jedynie jeżeli jest połączony z urządzeniami służącymi do wytwarzania energii elektrycznej. Z kolei cable pooling jest możliwy tylko w celu przyłączania do sieci instalacji OZE. Magazyn energii niebędący częścią instalacji OZE, nie może zatem zostać przyłączony do sieci w modelu współdzielenia przyłącza.
W świetle coraz częstszych poleceń zaniżania wytwarzania energii elektrycznej wydawanych przez OSP, magazynowanie energii może okazać się warunkiem opłacalności inwestycji w instalacje OZE. Dopuszczenie cable poolingu dla magazynów energii niebędących częścią instalacji OZE umożliwiłoby zaś przyłączenie obok już istniejących instalacji OZE nowych magazynów, które mogą być własnością innego podmiotu, aniżeli operator instalacji OZE. W tym świetle uzasadnionym postulatem de lege ferenda byłoby odpowiednie znowelizowanie przepisów Prawa energetycznego, które dopuściłyby taką możliwość.
Na marginesie należy dodać, że ewentualna nowelizacja dopuszczająca przyłączanie magazynów energii w ramach cable poolingu – powinna również jednoznacznie przesądzać kwestię udziału magazynów przyłączonych w ten sposób w aukcjach mocy w rozumieniu ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy.
Konieczność dopuszczenia drugiej i kolejnej instalacji przyłączonej w danym miejscu do uczestnictwa w systemach wsparcia
Kolejnym aspektem przepisów dot. cable poolingu, który może w praktyce wpływać negatywnie na atrakcyjność tego rozwiązania, jest brak możliwości uzyskania jakiegokolwiek wsparcia w ramach systemów określonych w ustawie OZE dla drugiej i kolejnej instalacji przyłączonej w danym miejscu przyłączenia. Taki kształt regulacji wynika z tego, że koszty inwestycji w drugą i kolejną instalację przyłączoną w ramach cable poolingu są niższe niż w przypadku pierwszej instalacji, ponieważ nie uwzględniają one kosztów związanych z budową przyłącza i in. związanych z przyłączeniem do sieci. Niemożliwość uzyskania wsparcia w ramach istniejących systemów może skutkować (nawet mimo malejącego w ostatnich latach zainteresowania systemami wsparcia) mniejszym zainteresowaniem przyłączania do sieci w ramach cable poolingu, a w konsekwencji – utrudnieniem optymalizacji wykorzystania istniejących mocy przyłączeniowych. Należy mieć nadzieję, że ustawodawca przychyli się do postulatów branży w tym zakresie i dopuści kolejne instalacje przyłączone w danym miejscu przyłączenia do uczestnictwa w systemach wsparcia, nawet gdyby miało to oznaczać wsparcie w niższej wysokości, odzwierciedlającej niższe koszty realizacji takiej instalacji.
Źródło: KPMG Sp. z o.o (KPMG Law Stopyra Szczodra sp.k.)
Najnowsze wpisy