Legal Alert KPMG: Nowe rozwiązanie dla źródeł OZE – cable pooling

1 października 2023 r. weszły w życie przepisy umożliwiające współdzielenie przyłącza przez różne instalacje OZE. Z nowego rozwiązania mogą skorzystać zarówno nowe instalacje, jak i te przyłączane obok już istniejących instalacji.

Czym jest cable pooling?

Cable pooling to współdzielenie przyłącza (infrastruktury przyłączeniowej oraz zaalokowanej do danego miejsca przyłączenia do sieci mocy przyłączeniowej) przez instalacje wytwórcze, zazwyczaj – o różnej charakterystyce pracy. Skumulowanie w danym miejscu przyłączenia do sieci instalacjach wykorzystujących różne rodzaje energii pierwotnej poprzez cable pooling umożliwia bardziej efektywne wykorzystanie mocy przyłączeniowych i może poprawić bezpieczeństwo pracy sieci poprzez wypłaszczenie profilu produkcji energii w danym miejscu przyłączenia. Chociaż modelowym przykładem jest tu przyłączenie w danym miejscu instalacji wiatrowej oraz fotowoltaicznej, które statystycznie produkują najwydajniej w różnych okresach dnia i roku, ustawodawca umożliwia skorzystanie z tego rozwiązania dla wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii – a w świetle ustawowej definicji instalacji OZE, oznacza to również połączone z tymi instalacjami magazyny energii lub biogazu rolniczego.

Dotychczas wspólne przyłączenie do sieci dwóch lub więcej instalacji było możliwe, ale wiązało się z szeregiem obciążeń regulacyjnych, wobec czego nie było szerzej stosowane. Konieczne było bowiem utworzenie tzw. OSDn, czyli operatora sieci dystrybucyjnej, nieprzyłączonej do sieci przesyłowej i wymagało nie tylko uzyskania koncesji na dystrybucję energii elektrycznej (a w konsekwencji m.in. uiszczania opłąty koncesyjnej i spełniania obowiązków wynikających z koncesji), ale również uzyskanie decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wyznaczeniu operatorem sieci.

Więcej informacji pod linkiem.

Na jakich zasadach możliwe jest przyłączanie instalacji OZE w ramach cable poolingu?

Na podstawie uchwalonych przepisów możliwe są dwie konfiguracje:

  1. O wspólne przyłączenie do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV mogą ubiegać się inwestorzy dopiero planujący budowę dwóch lub większej liczby instalacji odnawialnych źródeł energii, lub
  2. Możliwe jest przyłączenie nowej (nowych) instalacji odnawialnych źródeł energii niejako obok instalacji już istniejącej, w tym samym miejscu przyłączenia do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV.

Cable pooling nie jest natomiast możliwy w przypadku instalacji odnawialnego źródła energii, dla których miejscem przyłączenia do sieci jest instalacja odbiorcy końcowego.

Czy z cable poolingu mogą skorzystać instalacje należące do różnych podmiotów?

Co istotne, tytuły prawne do przyłączanych w ramach cable poolingu instalacji mogą należeć do różnych podmiotów. W takim wypadku operatorzy przyłączanych instalacji muszą zawrzeć porozumienie, zawierające m.in.:

  1. określenie strony porozumienia, która zawrze we własnym imieniu umowę o przyłączenie do sieci oraz umowę o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej dla wszystkich przyłączonych i planowanych do przyłączenia instalacji,
  2. zasady wspólnej realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej,
  3. zasady wspólnej realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej,
  4. zasady współpracy z podmiotem będącym stroną umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w realizacji jego obowiązków w zakresie udziału w bilansowaniu systemu i zarządzaniu ograniczeniami systemowymi oraz innych obowiązków podmiotu przyłączonego wynikających z przepisów prawa i stosownych regulacji operatorów sieci (m.in. instrukcji ruchu i eksploatacji sieci);
  5. zasady rozdziału środków otrzymanych w ramach rekompensaty finansowej w przypadku zastosowania przez operatora redysponowania;
  6. określenie lokalizacji punktów pomiarowych właściwych dla poszczególnych instalacji.

Porozumienie to stanowi załącznik do wniosku o wydanie warunków przyłączenia. Co istotne, operator zawrze umowę o przyłączenie do sieci tylko z jednym podmiotem, będącym stroną porozumienia o wspólne przyłączenie do sieci, która zostanie dodatkowo upoważniona przez pozostałe strony do reprezentowania wszystkich stron porozumienia przed operatorem systemu elektroenergetycznego lub Prezesem URE w sprawach wynikających z treści porozumienia. Jednocześnie wszystkie strony będą zobowiązane, na mocy stosownych oświadczeń dołączanych do wniosku o wydanie warunków przyłączenia, do:

  1. montażu urządzeń uniemożliwiających przekroczenie mocy przyłączeniowej;
  2. przestrzegania stosownych regulacji operatorów sieci (m.in. instrukcji ruchu i eksploatacji sieci);
  3. przyjęcia wraz z pozostałymi stronami porozumienia solidarnej odpowiedzialności wobec operatora systemu elektroenergetycznego z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej;
  4. wyrażenia zgody na weryfikację przez właściwego operatora sieci parametrów technicznych instalacji odnawialnego źródła energii, a także treści dokumentów załączonych do wniosku o wydanie warunków przyłączenia.

Taki kształt regulacji podyktowany jest przede wszystkim względami bezpieczeństwa pracy sieci – właściwi operatorzy mogą skutecznie egzekwować respektowanie postanowień umów o przyłączenie do sieci w relacjach z jednym podmiotem, natomiast odpowiedzialność (w szczególności z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej) spoczywa na wszystkich operatorach przyłączonych w danym miejscu przyłączenia instalacji OZE.

Każda z instalacji przyłączonych w ramach cable poolingu jest wyposażona w odrębne układy pomiarowo-rozliczeniowe umożliwiające pomiar ilości energii elektrycznej oddanej do sieci i pobranej z sieci. Dzięki temu każdy w wytwórców może zawrzeć odrębną umowę sprzedaży energii, czy niezależnie handlować wytworzoną przez siebie energią na giełdzie.

Jakie obowiązki spoczywają na operatorach instalacji przyłączonych do sieci w ramach cable poolingu?

W przypadku określenia mocy przyłączeniowej na poziomie niższym, niż planowana łączna moc zainstalowana wszystkich instalacji przyłączonych w danym miejscu przyłączenia, umowa o przyłączenie do sieci, zawiera szczegółowy opis sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej, przy czym:

  1. koszt zakupu i zainstalowania urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej ponoszą podmioty przyłączane do sieci, a
  2. nadzór nad pracą urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej sprawuje operator sieci, który w szczególności jest odpowiedzialny za zabezpieczenie tych urządzeń w sposób uniemożliwiający zmianę ich ustawień.

Możliwym zagrożeniem związanym z cable poolingiem z perspektywy operatorów sieci jest bowiem potencjalne przekraczanie mocy przyłączeniowej określonej dla danego punktu przyłączenia. Jeżeli do takiego przekroczenia dojdzie, właściwy operator sieci:

  1. pobiera opłaty za przekroczenie mocy przyłączeniowej przez wytwórcę, w wysokości odpowiadającej opłacie za nielegalny pobór energii elektrycznej względem nadmiarowej energii elektrycznej, która została przez wytwórcę wprowadzona do sieci w wyniku przekroczenia;
  2. może wprowadzić ograniczenia w dostarczaniu przez tego wytwórcę energii elektrycznej do sieci albo całkowicie wstrzymać dostarczanie energii elektrycznej do sieci, bez wypłaty rekompensat oraz bez ponoszenia odpowiedzialności za skutki tych ograniczeń albo odłączenia; w takim wypadku wznowienie dostarczania energii elektrycznej następuje po wdrożeniu przez wytwórcę wskazanego przez operatora sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej.

Czy instalacje przyłączone do sieci w ramach cable poolingu mogą korzystać z systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje)?

Kontrowersje w branży budzą natomiast przepisy dotyczące korzystania z systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje) przez instalacje przyłączone do sieci w ramach cable poolingu. Według uchwalonych przepisów z instrumentów wsparcia może korzystać tylko jeden z przyłączonych w danym miejscu przyłączenia wytwórców energii.

Uzyskanie wsparcia w ramach któregokolwiek w istniejących obecnie systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje) jest uzależnione od posiadania przez instalację wyodrębnionego zespołu urządzeń służących do wyprowadzania mocy wyłącznie z danej instalacji do sieci elektroenergetycznej. Zgodnie z nowymi przepisami, wymogu tego nie stosuje się do instalacji przyłączonej do sieci w ramach cable poolingu, jeżeli w tym samym miejscu przyłączenia planowane jest przyłączenie kolejnych instalacji, pod warunkiem, że w odniesieniu do tych nowych instalacji:

  1. nie przysługują świadectwa pochodzenia (tzw. zielone certyfikaty);
  2. Prezes URE nie wydał wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii wykorzystującej biogaz, hydroenergię albo biomasę, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszej niż 500 kW zaświadczenia o możliwości sprzedaży niewykorzystanej energii elektrycznej po stałej cenie zakupu sprzedawcy zobowiązanemu albo wybranemu podmiotowi;
  3. Prezes URE nie wydał potwierdzenia przyjęcia deklaracji o przystąpieniu do udziału w aukcji;
  4. Podmiot posiadający tytuł prawny do tej instalacji nie posiada ważnego zaświadczenia o dopuszczeniu do udziału w aukcji;
  5. Podmiot posiadający tytuł prawny do tej instalacji nie wygrał aukcji.

W praktyce więc jedynie jedna z instalacji przyłączonych w ramach cable poolingu w jednym miejscu przyłączenia może korzystać z przewidzianych w ustawie instrumentów wsparcia. Dodatkowo, jeżeli przyjąć literalną wykładnię przepisów, instalacja, która ma korzystać z mechanizmów wsparcia musi zostać przyłączona jako pierwsza. W przypadku instalacji, które mają dopiero powstać – konieczne jest zatem złożenie w pierwszej kolejności wniosku o przyłączenie do sieci instalacji, która ma korzystać z mechanizmów wsparcia, a dopiero w drugim kroku – podjęcie działań w celu przyłączenia kolejnych instalacji. Niewątpliwie priorytetem ustawodawcy było w tym przypadku zapewnienie, aby instalacje, które już posiadają przyłączenie do sieci oraz przyznane wsparcie, mogły zostać wykorzystane w ramach cable poolingu, bez ryzyka utraty przyznanego wsparcia.

Źródło: KPMG Sp. z o.o (KPMG Law Stopyra Szczodra sp.k.)