Swoboda przedsiębiorczości i swoboda świadczenia usług są jednym z fundamentów jednolitego rynku, umożliwiając mobilność przedsiębiorstw i specjalistów w całej UE. W celu wdrożenia tych swobód, dyplomy i kwalifikacje wydawane na szczeblu krajowym muszą być powszechnie uznawane. W zakresie ich harmonizacji i wzajemnego uznawania przyjęto różne rozwiązania, opracowywane są też kolejne przepisy dotyczące tej kwestii. By osoby pracujące na własny rachunek oraz wykonujące określone zawody mogły prowadzić działalność lub tymczasowo oferować usługi w innym państwie członkowskim, dyplomy, świadectwa i inne dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych wydane w innych państwach członkowskich muszą być wzajemnie uznawane, a wszelkie przepisy krajowe regulujące dostęp do różnych zawodów muszą zostać skoordynowane i zharmonizowane.

Art. 53 ust. 1 TFUE stanowi, że wzajemne uznawanie dyplomów i innych kwalifikacji, których wymaga się we wszystkich państwach członkowskich w przypadku dostępu do zawodów regulowanych, można wykorzystać w celu ułatwienia korzystania ze swobód przedsiębiorczości i świadczenia usług. Ten sam artykuł odnosi się również do potrzeby koordynacji przepisów krajowych dotyczących podejmowania i prowadzenia działalności na własny rachunek. Ustęp 2 tego artykułu uzależnia kwestię wzajemnego uznawania – w przypadku, gdy taka harmonizacja okaże się trudnym procesem – od koordynacji warunków wykonywania działalności zawodowej w poszczególnych państwach członkowskich. Proces harmonizacji objął przyjęcie kilku dyrektyw od połowy lat 70. ubiegłego wieku. Na ich podstawie prawodawstwo dotyczące wzajemnego uznawania jest dostosowywane do potrzeb zaistniałych w różnych sytuacjach. Różni się ono stopniem szczegółowości w zależności od zawodu, choć w ostatnich przypadkach przepisy takie przyjmowano przy zastosowaniu bardziej ogólnego podejścia.

W dniu 15 listopada 2011 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie egzekwowania dyrektywy w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (dyrektywa 2005/36/WE), w której wezwał do unowocześnienia i ulepszenia tej dyrektywy oraz zachęcał do stosowania najskuteczniejszych i najodpowiedniejszych technologii, takich jak wprowadzenie europejskiej legitymacji zawodowej oficjalnie uznawanej przez wszystkie właściwe organy, w celu ułatwienia procesu uznawania kwalifikacji zawodowych.

W odpowiedzi na rezolucję Parlamentu w dniu 19 grudnia 2011 r. Komisja przedłożyła wniosek dotyczący przeglądu dyrektywy w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. Po pomyślnych negocjacjach trójstronnych Parlament uzyskał zmiany, o które apelował, w tym wprowadzenie dobrowolnej legitymacji zawodowej, utworzenie mechanizmu ostrzegania, sprecyzowania przepisów dotyczących częściowego dostępu do zawodów regulowanych, przepisów dotyczących znajomości języków obcych oraz utworzenia mechanizmu wzajemnej oceny zawodów regulowanych w celu zapewnienia większej przejrzystości. Skutkiem tego było przyjęcie w dniu 20 listopada 2013 r. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE zmieniającej dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych.

Następnie Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę w sprawie analizy proporcjonalności (dyrektywę (UE) 2018/958 z dnia 28 czerwca 2018 r., wprowadzającą zharmonizowaną analizę proporcjonalności, która ma być przeprowadzana przez wszystkie państwa członkowskie przed przyjęciem krajowych regulacji dotyczących zawodów. W dniu 25 października 2018 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie propagowania automatycznego wzajemnego uznawania dyplomów.

W listopadzie 2020 r. Departament Tematyczny ds. Polityki Gospodarczej, Naukowej i Jakości Życia opublikował na wniosek Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów badanie, w którym przeanalizował krajowe przeszkody w swobodnym przepływie na jednolitym rynku, w tym w swobodnym przepływie usług i dostępie do zawodów regulowanych. W badaniu stwierdzono, że różnice w kwalifikacjach, takie jak różne poziomy lub czas trwania kształcenia, w przepisach dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych oraz w procedurach administracyjnych związanych z dostępem do organizacji zawodowych stanowią przeszkodę w swobodnym przepływie usług zawodowych na jednolitym rynku.

Podstawa prawna – Artykuły 26 i 53 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)..
Tematy szczegółowe: Wzajemne uznawanie po harmonizacji; Wzajemne uznawanie bez harmonizacji, Ogólne podejście.

Źródło: Christina Ratcliff / Barbara Martinello, Parlament Europejski