Organy publiczne zawierają umowy w celu zapewnienia możliwości wykonania robót i świadczenia usług. Zamówienia te, na które przypadają obroty handlowe w wysokości 2448 mld EUR, dowodzą, że udzielanie zamówień publicznych na szczeblu europejskim jest ważnym czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy i innowacje. Pakiet dotyczący zamówień publicznych, przyjęty w 2014 r. przez Parlament i Radę, powiększa roczny PKB Unii Europejskiej o 2,88 mld EUR. Co więcej, dzięki dyrektywom UE dotyczącym zamówień publicznych całkowita wartość zamówień wzrosła z niecałych 200 do ok. 525 mld EUR.

Zamówienia publiczne odgrywają znaczącą rolę w gospodarkach państw członkowskich, a ich wartość szacuje się na ponad 16% PKB Unii. Przed wdrożeniem prawodawstwa wspólnotowego tylko 2% zamówień publicznych było udzielanych przedsiębiorstwom spoza danego kraju. Zamówienia odgrywają kluczową rolę w niektórych branżach (takich jak budownictwo i roboty publiczne, energetyka, telekomunikacja oraz przemysł ciężki) i tradycyjnie opierają się na przepisach ustawowych i administracyjnych charakteryzujących się preferencją dla dostawców krajowych. Ów brak otwartej i skutecznej konkurencji był jedną z przeszkód w urzeczywistnianiu jednolitego rynku, która przyczyniała się do podwyższania kosztów ponoszonych przez organy zamawiające i utrudniała konkurencyjność w niektórych kluczowych sektorach przemysłu.

Stosowanie w odniesieniu do zamówień publicznych zasad rynku wewnętrznego gwarantuje efektywniejszy podział zasobów gospodarczych i bardziej racjonalne wykorzystanie funduszy publicznych, gdyż organy publiczne otrzymują produkty i usługi o najwyższej możliwej jakości po najkorzystniejszej cenie w wyniku większej konkurencji. Promowanie przedsiębiorstw o najlepszych wynikach na europejskim rynku pobudza konkurencyjność wśród europejskich przedsiębiorstw oraz wzmacnia poszanowanie zasad przejrzystości, równego traktowania i wydajności, dzięki czemu zmniejsza ryzyko występowania oszustw i korupcji.

Wspólnota przyjęła przepisy mające na celu koordynację przepisów krajowych, umożliwiające nakładanie obowiązków związanych z publikacją zaproszeń do składania ofert i z obiektywnymi kryteriami kontroli przetargów. W latach 60. przyjęto kilka aktów normatywnych dotyczących zamówień publicznych, ale później Wspólnota postanowiła uprościć i skoordynować przepisy w tej dziedzinie i przyjęła cztery dyrektywy (92/50/EWG, 93/36/EWG, 93/37/EWG i 93/38/EWG). Z myślą o uproszczeniu i zapewnieniu większej jasności trzy z wymienionych dyrektyw połączono w dyrektywę 2004/18/WE w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi oraz dyrektywę 2004/17/WE koordynującą procedury udzielania zamówień publicznych w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych. Kilka lat później w dyrektywie 2009/81/WE wprowadzono szczegółowe zasady udzielania zamówień publicznych w dziedzinie obronności, których celem było ułatwienie dostępu do rynków obrony innych państw członkowskich.

Przed przyjęciem pakietu dotyczącego zamówień publicznych w dniu 15 stycznia 2014 r. Parlament Europejski przyjął szereg rezolucji, w tym rezolucję z dnia 18 maja 2010 r. w sprawie zmian w procedurze udzielania zamówień publicznych, rezolucję z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie równego dostępu do rynków sektora publicznego w UE i państwach trzecich oraz rezolucję z dnia 25 października 2011 r. w sprawie modernizacji zamówień publicznych. W rezolucjach tych Parlament wezwał do wprowadzenia środków upraszczających i większej pewności prawa, a także do uwzględnienia wartości i trwałości przy udzielaniu zamówień.

W dniu 3 października 2017 r. Komisja opublikowała dwa komunikaty: „Skuteczne zamówienia publiczne dla Europy” (COM(2017)0572) i „Wspieranie inwestycji poprzez dobrowolny mechanizm oceny ex ante aspektów dotyczących procedury udzielania zamówień publicznych w przypadku dużych projektów infrastrukturalnych” (COM(2017)0573). Z myślą o dalszym usprawnieniu procedur udzielania zamówień publicznych na szczeblu europejskim w ramach pakietu dotyczącego strategii udzielania zamówień publicznych Komisja opublikowała również zalecenie w sprawie profesjonalizacji zamówień publicznych i budowania struktur na potrzeby profesjonalizacji zamówień publicznych.

W dniu 22 lutego 2021 r. Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów przedstawiono kompleksową analizę pokazującą wpływ pandemii COVID-19 na rynek wewnętrzny. Analiza zawiera zalecenia polityczne dotyczące sposobu postępowania z przyszłymi kryzysami, takie jak zapewnienie środków finansowych na opracowanie i zamawianie przyszłych szczepionek oraz dalsza koordynacja przepisów na szczeblu UE. Z analizy wynika, że państwa członkowskie szybko dostrzegły potrzebę koordynacji i solidarności przy zamawianiu sprzętu medycznego i środków ochrony indywidualnej w świetle powagi kryzysu: „UE zaczęła wydawać środki na różne produkty lecznicze i szczepionki z przeznaczeniem dla państw członkowskich w niespotykanym dotąd tempie. Po pierwsze, na podstawie umowy dotyczącej wspólnego udzielania zamówień wydano prawie 7 mld EUR na niezbędne produkty medyczne, w tym środki ochrony indywidualnej. Po drugie, niezwłocznie rozpoczęto gromadzenie unijnych zapasów środków medycznych i podjęto inne przydatne działania. Po trzecie, rozpoczęto wspólne zakupy szczepionek pod kierownictwem Komisji, przeznaczając na ten cel kwotę prawdopodobnie ponad 2 mld EUR, a kolejne 500 mln EUR – na program COVAX (z myślą o krajach ubogich), co było nowatorskim zobowiązaniem, z którego wywiązano się pod koniec lata”.

Podstawa prawna – Artykuły 26, 34, art. 53 ust. 1, art. 56, 57, 62 i 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Tematy szczegółowe: Definicje, Postępowanie o udzielenie zamówienia (Typy procedur, Kryteria udzielania zamówień, Zasady dotyczące publikacji ogłoszenia i przejrzystości, Środki odwoławcze, Inne aspekty zamówień publicznych), Koncesje.

Źródło: Christina Ratcliff / Barbara Martinello, Parlament Europejski