Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) to strategiczny plan finansowy, którego celem jest odbudowa gospodarki po skutkach pandemii COVID-19. Dzięki środkom unijnym i wsparciu finansowemu z KPO, jednostki samorządu terytorialnego (JST) będą realizować projekty, które powinny przynieść długotrwałe korzyści dla lokalnych społeczności, zwiększając konkurencyjność i innowacyjność czy poprawiając stan infrastruktury. W kontekście inwestycji finansowanych z KPO bardzo istotne znaczenie ma kwestia możliwości odzyskania podatku VAT, który w odniesieniu do środków z KPO nie jest kosztem kwalifikowalnym.

Z tej publikacji dowiesz się:

• Jakie kwoty i formy wsparcia finansowego przewidziano dla Polski z Funduszu Odbudowy.
• Na jakie inwestycje JST mogą przeznaczyć środki z KPO, zgodnie z celami Unii Europejskiej.
• Jakie wyzwania związane z kwalifikowalnością podatku VAT muszą uwzględnić JST realizujące projekty z KPO.

Więcej informacji

Co to jest KPO?

KPO to kompleksowy plan wsparcia finansowego o szerokim zakresie działań, który został opracowany, aby złagodzić negatywne skutki pandemii COVID-19 oraz wspierać zrównoważony rozwój gospodarczy. Jest to polska część unijnego Funduszu Odbudowy, który ma na celu nie tylko odbudowę gospodarki, ale również transformację ekologiczną, cyfryzację oraz poprawę kondycji społecznej i zdrowotnej kraju.

Polska z Funduszu Odbudowy, do rozdysponowania w ramach KPO, powinna otrzymać łącznie ok. 60 mld EUR, w tym 25 mld EUR w postaci dotacji i 34,5 mld EUR w formie preferencyjnych pożyczek.

Na co można przeznaczyć środki z KPO?

Środki przyznane z KPO zostaną przeznaczone wyłącznie na inwestycje wpisujące się w określone w KPO cele. Zgodnie z celami Unii Europejskiej, znaczna część budżetu KPO zostanie przeznaczona na cele klimatyczne (ok. 45%) oraz na transformację cyfrową (ok. 21%). W przypadku JST, finansowanie z KPO będzie obejmowało, przykładowo – inwestycje wspierające rozwój infrastruktury cyfrowej (e-usługi publiczne), transformację ekologiczną (np. instalacje odnawialnych źródeł energii), rozwój transportu oraz infrastruktury drogowej i kolejowej (np. autobusy elektryczne) ochronę zdrowia i inwestycje w infrastrukturę medyczną (np. modernizacja budynków uczelni medycznych).

KPO a kwalifikowalność VAT

W przeciwieństwie do licznych dotychczasowych programów, z których JST otrzymywały dofinansowania, w ramach KPO podatek VAT nie jest kosztem kwalifikowalnym. Oznacza to, że JST realizujące inwestycje z wykorzystaniem środków z KPO nie mogą liczyć na pokrycie kosztu VAT z tych środków, niezależnie od tego, czy przysługuje im jakiekolwiek prawo do odliczenia VAT od wydatków poniesionych na daną inwestycję sfinansowaną z KPO. Dla samorządów jest to istotne wyzwanie finansowe, ponieważ podatek VAT od kosztownych inwestycji może stanowić znaczne obciążenie.

Brak kwalifikowalności VAT w ramach KPO wymaga więc odpowiedniego przygotowania się do projektów i planowania ich montażu finansowego z uwzględnieniem potencjalnych obciążeń podatkowych. Oznacza to, że JST powinny w miarę możliwości skalkulować potencjalny koszt VAT związany z projektem oraz przewidzieć środki na pokrycie VAT we własnym budżecie lub poszukać innych źródeł finansowania (np. z kredytów). Brak odpowiedniego zabezpieczenia środków na pokrycie VAT może prowadzić do opóźnień w realizacji inwestycji lub problemów finansowych, które mogą mieć wpływ na całość budżetu JST.

Analiza możliwości odliczenia VAT – klucz do finansowej efektywności
 
W zależności od rodzaju inwestycji, JST może nie przysługiwać prawo do odliczenia VAT, przysługiwać prawo do odliczenia VAT jedynie częściowe lub może przysługiwać prawo do odliczenia pełnych kwot VAT. Jest to kwestia wymagająca kompleksowej analizy, ponieważ zasady odliczeń VAT są skomplikowane i zależą nie tylko od tego, czy i w jakim zakresie inwestycja sfinansowana z KPO będzie wykorzystywana przez JST w działalności gospodarczej opodatkowanej VAT, ale także od aktualnej praktyki interpretacyjnej organów podatkowych i praktyki orzeczniczej sądów administracyjnych.

Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, JST w pierwszej kolejności powinny poddać pogłębionej analizie kwestię możliwości odzyskania VAT – już na etapie planowania lub rozpoczęcia realizacji inwestycji. Analiza taka może pozwolić nie tylko oszacować wysokość podatku VAT, jaka będzie musiała zostać sfinansowana przez JST, ale również potencjalnie może uefektywnić przepływy finansowe oraz ostateczny koszt inwestycji.

Warto również pamiętać, że w określonych przypadkach potwierdzenie przysługującego prawa do odliczenia VAT (w tym jego zakresu) w drodze interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego może wymagać wszczęcia postępowania sądowego, które – jak wynika z doświadczenia Deloitte – może potrwać nawet ok. 3‑4 lata. Wczesna analiza możliwości dokonania odliczenia VAT i, w konsekwencji, ewentualne wczesne rozpoczęcie postępowań sądowych mających na celu potwierdzenie możliwie korzystnego dla JST prawa i zakresu prawa do odliczenia VAT, może więc być kluczowa nawet dla możliwości zrealizowania inwestycji.

Źródło: Deloitte Polska (Deloitte Touche Tohmatsu Limited)