Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu UD163).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12392202/katalog/13098400#13098400

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 15 grudnia 2024 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, zwany dalej „projektem ustawy”,

ma na celu:

1. zmianę sposobu składania wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, a w przypadku  wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy również z obowiązkowymi załącznikami formalnymi poprzez zastąpienie obowiązku złożenia ww. wniosków w formie papierowej podczas osobistego stawiennictwa w urzędzie wojewódzkim obowiązkiem złożenia ww. wniosków w postaci elektronicznej z wykorzystaniem usługi online za pośrednictwem Modułu Obsługi Spraw, zwanego dalej „MOS”;
2. doprecyzowanie zakresu danych i informacji przetwarzanych w rejestrach i postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2024 r. poz. 769, z późn. zm.), ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2023 r. poz. 1504, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2024 r. poz. 633), w tym w celu realizacji przepisów rozporządzenia (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz uchylającego rozporządzenie Rady nr 311/76 w sprawie zestawienia statystyk dotyczących pracowników cudzoziemców (Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007, str. 23), zwanego dalej „rozporządzeniem 862/2007”;
3. dostosowanie polskiego porządku prawnego do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1953 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie ustanowienia europejskiego dokumentu podróży do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz uchylającego zalecenie Rady z dnia 30 listopada 1994 r. (Dz. Urz. UE L 311 z 17.11.2016, str. 13), zwanego dalej „rozporządzeniem 2016/1953”.

Projekt przewiduje również m.in.:

• wprowadzenie zmiany właściwości miejscowej sądu w zakresie wniosku o umieszczenie małoletniego cudzoziemca bez opieki w placówce opiekuńczo–wychowawczej lub w strzeżonym ośrodku – co jest niezbędne do ograniczenia kosztów doprowadzeń tych osób na posiedzenia sądowe, które wynikają z różnicy pomiędzy aktualnym miejscem pobytu małoletniego cudzoziemca bez opieki, a pierwotnym miejscem jego zatrzymania. Konieczność zwrócenia się o umieszczenie w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w strzeżonym ośrodku wiąże się z koniecznością kierowania wniosku i przewiezienia na posiedzenie w sądzie oddalonym nawet o setki kilometrów, co powoduje zarówno dyskomfort małoletniego cudzoziemca, jak również dezorganizuje prace organów Straży Granicznej oraz generuje nadmierne koszty. Powyższe przemawia za tym, by o umieszczeniu w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców rozstrzygał sąd właściwy według aktualnego miejsca pobytu cudzoziemca;
  • zmiany w przepisach ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mające porządkowy i organizacyjny charakter, ukierunkowane na usprawnienie funkcjonowania dotychczasowego systemu pomocy zapewnianej cudzoziemcom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej, doręczania pism w postępowaniu o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz wydania tymczasowego zaświadczenia tożsamości cudzoziemca, a także ukierunkowane na eliminację pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych tej natury, że jedynie zmiana tych przepisów pozwoli na właściwe stosowanie zawartych w nich norm prawnych.

Wprowadzenie rozwiązań prawnych, które będą umożliwiały złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, a w przypadku  wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy również z obowiązkowymi załącznikami formalnymi, w postaci elektronicznej z wykorzystaniem usługi online za pośrednictwem MOS.

W obecnym stanie prawnym wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE cudzoziemiec jest obowiązany złożyć wyłącznie na urzędowym formularzu (według wzorów określonych w aktach wykonawczych do ustawy o cudzoziemcach) w formie papierowej, osobiście w siedzibie urzędu wojewódzkiego. W przypadku, kiedy ww. wniosek nie zostanie złożony przez cudzoziemca osobiście, wojewoda jest obowiązany wezwać cudzoziemca do osobistego stawiennictwa w urzędzie wojewódzkim w terminie nie krótszym niż 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. W trakcie składania ww. wniosku od cudzoziemca pobierane są odciski linii papilarnych w celu wydania karty pobytu, a w dokumencie podróży zamieszczany jest odcisk stempla potwierdzający złożenie ww. wniosku.

Obowiązujące przepisy prawa nie odpowiadają oczekiwaniom związanym z cyfryzacją procedur administracyjnych. Kryzys wywołany pandemią COVID-19 w szczególności uwidocznił obszary spraw administracyjnych wymagające zintensyfikowanej i przyspieszonej cyfryzacji, a także wykreował nowe potrzeby dotyczące e-usług – zarówno ich jakości, jak i dostępności. Proponowane zastąpienie obowiązku składania ww. wniosków w formie papierowej, osobiście w siedzibie urzędu wojewódzkiego, obowiązkiem składania ich w postaci elektronicznej jest odpowiedzią na naturalnie zachodzące zmiany oczekiwań osób ubiegających się o legalizację pobytu w Polsce. Usprawnienie procedur legalizacji pobytu cudzoziemców wynika również z konieczności obsłużenia wzrastającej z roku na rok liczby wniosków o legalizację pobytu w Polsce.

Projektowane przepisy stanowią, iż MOS będzie prowadzony przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, zwanego dalej „Szefem Urzędu”, w systemie teleinformatycznym. Dostęp do MOS będzie zapewniany cudzoziemcom, którzy za jego pośrednictwem będą składać wnioski o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Prawo dostępu do MOS będzie przysługiwało także osobom, które mogą złożyć wniosek w imieniu małoletniego cudzoziemca, osoby ubezwłasnowolnionej lub osoby małoletniej bez opieki.

Zakłada się, że w MOS będą przechowywane dane i informacje związane z postępowaniami, o których mowa wyżej, a następnie będą one przekazywane odpowiednio do prowadzonych w systemie informatycznym rejestrów spraw dotyczących zezwoleń na pobyt czasowy, zezwoleń na pobyt stały oraz zezwoleń na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

W celu zapewnienia możliwości bezpiecznego składania wniosków w trybie online, a także przechowywania danych i informacji oraz w efekcie ich przekazywania do ww. rejestrów, zakłada się, że MOS jako usługa teleinformatyczna, będzie ściśle powiązany i kompatybilny z krajowym zbiorem rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców, który prowadzi w systemie teleinformatycznym Szef Urzędu na mocy art. 449 ust. 1 ustawy  z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Wprowadzenie narzędzia, którym jest MOS, ma na celu przede wszystkim usprawnienie procedur związanych

z legalizacją pobytu cudzoziemców w Polsce oraz wyeliminowanie zbędnych elementów tych procedur, które stanowiły obciążenie zarówno dla cudzoziemców, jak również dla urzędów wojewódzkich.

W celu zminimalizowania ryzyka wykluczenia cyfrowego aplikujących, którzy nie posiadają odpowiednich urządzeń bądź umiejętności, pozwalających na elektroniczne złożenie wniosku projektodawca przewidział, iż wojewoda będzie zobowiązany do zapewnienia pomocy przy składaniu wniosku o udzielenie zezwolenia pobytowego w lokalu urzędu wojewódzkiego (art. 106d ust. 6, art. 203d ust. 6, art. 219d ust. 6).

Założeniem projektowanej ustawy jest także stworzenie cyfrowej formy wniosku zawierającej zaawansowany podpis elektroniczny. Wnioski te zostaną zaprojektowane w sposób gwarantujący intuicyjność i łatwość w ich wypełnieniu, co ma szczególnie istotne znaczenie w przypadku postępowań administracyjnych prowadzonych wobec cudzoziemców. MOS wskaże też, jakie obowiązkowe załączniki należy dołączyć do wniosku. Powyższe ułatwi także urzędom wojewódzkim prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawach legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce, ponieważ wnioski te po ich weryfikacji formalnej będą automatycznie przekazywane do krajowego zbioru rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców bez konieczności ich ręcznego przepisywania.

W przypadku wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy składanego za pośrednictwem MOS proponowane rozwiązania przewidują składanie za pośrednictwem tego modułu również obowiązkowych, określonych obecnie w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy (Dz. U. z 2019 r. poz. 779), załączników do ww. wniosku. Załączniki po wypełnieniu z wykorzystaniem formularza elektronicznego udostępnionego w MOS będą wymagały opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem osobistym lub podpisem zaufanym osoby go składającej, tj. odpowiednio cudzoziemca, osoby składającej wniosek w imieniu cudzoziemca, podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy, organizatora stażu, jednostki organizacyjnej, na rzecz której cudzoziemiec ma wykonywać świadczenia jako wolontariusz lub jednostki prowadzącej studia. Załącznik do wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach, który będzie wypełniany przez jednostkę prowadzącą studia, zastąpi papierowe zaświadczenie o przyjęciu na studia lub o kontynuacji studiów, które do tej pory wydawała cudzoziemcowi ww. jednostka. Zaświadczenie jednostki prowadzącej studia o przyjęciu na studia lub o kontynuacji studiów nadal będzie wykorzystywane w postępowaniach w sprawie wydania wiz.

Planowane rozwiązania umożliwią także cudzoziemcom podpisywanie wniosków online z wykorzystaniem gotowych, już funkcjonujących mechanizmów w ramach rozwiązania „login.gov.pl”, który umożliwia podpisanie dokumentów przez profil zaufany podpisem zaufanym. Dodatkowo cudzoziemiec będzie miał możliwość podpisania wniosku kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

W przypadku wniosku o udzielenie zezwolenia pobytowego składanego za pośrednictwem MOS dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia pobytowego cudzoziemiec będzie mógł dołączyć już w trakcie składania wniosku przez MOS lub podczas osobistego stawiennictwa w urzędzie wojewódzkim na wezwanie wojewody. W trakcie wizyty w urzędzie wojewódzkim potwierdzana będzie również tożsamość cudzoziemca, będą pobierane od cudzoziemca odciski linii papilarnych oraz wzór podpisu. Zachowanie elementu osobistego stawiennictwa jest podyktowane przede wszystkim względami bezpieczeństwa migracyjnego. Wojewoda jako organ prowadzący postępowanie w sprawie udzielenia jednego z zezwoleń pobytowych jest obowiązany czuwać nad tym, aby tożsamość osoby ubiegającej się o udzielenie tego zezwolenia została możliwie najlepiej zidentyfikowana.

Nowe zasady będą także dotyczyły zapoznawania się z pouczeniem o zasadach i trybie postępowania w sprawie legalizacji pobytu oraz o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach w przypadku składania wniosku za pośrednictwem portalu MOS. Obowiązek zapoznania się z pouczeniem będzie uważany za spełniony także poprzez zamieszczenie pouczenia w MOS, z którym cudzoziemiec będzie miał możliwość zapoznania się składając wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

Z kolei zamieszczany dotychczas w dokumencie podróży cudzoziemca odcisk stempla potwierdzający złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia pobytowego zostanie zastąpiony zaświadczeniem potwierdzającym powyższy fakt.

Wprowadzenie rozwiązania polegającego na składaniu wniosków o niektóre zezwolenia pobytowe poprzez MOS wynika z wieloletniego zjawiska corocznego wzrostu liczby składanych przez cudzoziemców wniosków w obszarze legalizacji pobytu. Stale rośnie przez to obciążenie właściwych wydziałów urzędów wojewódzkich, które nie są w stanie załatwiać spraw we wskazanych terminach, pomimo wzmocnień kadrowych. Z uwagi na powyższe należy przyjąć rozwiązanie, które pozwoli na znaczące usprawnienia przy procedowaniu tych spraw. Dodanie możliwości składania wniosków drogą elektroniczną przy zachowaniu dotychczasowych sposobów składania wniosków sprawiłoby, że właściwe organy byłyby zmuszone obsługiwać wnioski składane na 3 sposoby, tj. w siedzibie organu, elektronicznie oraz korespondencyjnie, co nie przyniosłoby zamierzonego efektu, a jedynie dodatkowo utrudniło kwestie organizacyjne. Uwzględnić należy, że MOS będzie narzędziem otwartym

i łatwym do wykorzystania. Ponadto, należy zauważyć, iż cudzoziemcy już obecnie składając tradycyjny wniosek w znacznym stopniu korzystają z pomocy przy wypełnianiu wniosku, przy jego składaniu lub powierzają całość sprawy pełnomocnikom.

W związku z wprowadzeniem możliwości elektronicznego składania wniosków o udzielenie zezwoleń pobytowych konieczne jest wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa w zakresie przepisów przewidujących możliwość wystąpienia przez obywateli Ukrainy z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie art. 42 ust. 13 tej ustawy oraz w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Ponadto projektowane przepisy wprowadzają nowe rozwiązania prawne w zakresie procedury udzielania zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną oraz zezwolenia na pobyt czasowy, o których mowa w art. 160 pkt 1, 3, 4 i 6 ustawy o cudzoziemcach, w sytuacji gdy cudzoziemiec, którego wniosek dotyczy przebywa poza granicami Polski, a o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy wnioskuje członek jego rodziny zamieszkujący już na terytorium Polski. Zaproponowano między innymi wprowadzenie definicji członka rodziny rozdzielonej, wprowadzenie nowego, odrębnego wzoru formularza wniosku o udzielenie ww. zezwolenia na pobyt czasowy dostosowanego do opisanej wyżej sytuacji oraz dostosowanie przepisów dotyczących składania ww. wniosku do opisanej wyżej sytuacji.

Doprecyzowanie zakresu danych i informacji przetwarzanych w rejestrach i postępowaniach prowadzonych

na podstawie ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, w tym w związku z koniecznością dostosowania do przepisów rozporządzenia 862/2007.

W ww. celu konieczne jest rozszerzenie przepisów określających zakres danych oraz informacji dotyczących cudzoziemca przetwarzanych w rejestrach i postępowaniach prowadzonych na podstawie ww. ustaw.

Zakres danych przetwarzanych na podstawie ustawy o cudzoziemcach, ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin wskutek wdrożenia rozporządzenia UE 862/2007 zostanie rozszerzony o:

– miejsce zamieszkania w kraju pochodzenia,

– miejsce zamieszkania w kraju poprzedniego zamieszkania.

Dostosowanie polskiego porządku prawnego do rozporządzenia 2016/1953.

Proponowane zmiany związane z regulacjami rozporządzenia 2016/1953 mają na celu rozszerzenie katalogu wydawanych cudzoziemcom na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach dokumentów o europejski dokument podróży dla celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. Stąd konieczne jest uregulowanie w szczególności przesłanek, trybu oraz organów właściwych do wydania tego dokumentu.

Ponadto:

• utworzenie instytucji pouczenia cudzoziemca o obowiązku niezwłocznego wyjazdu na terytorium państwa, do którego cudzoziemiec udaje się wykonując decyzję nakazującą powrót wydaną przez organ państwa stosującego dyrektywę 2008/115/WE oraz stworzenie rejestru pouczeń, pozwoli na ograniczenie zjawiska dublowania decyzji nakazującej powrót z taką decyzją wydaną przez inne państwo członkowskie, które już wcześniej taką decyzję wydało, w sytuacji kiedy pobyt cudzoziemca w Polsce jest związany wyłącznie z wykonaniem tej decyzji, co ma zapewnić i nadać europejski wymiar decyzjom nakazującym powrót i zapobiegać dublowaniu orzekania o zakazie wjazdu (wskutek decyzji wtórnej wydanej przez Straż Graniczną). Z uwagi na konieczność reagowania państwa na zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interesu Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku ujawnienia przesłanki do zobowiązania cudzoziemca do powrotu, o której mowa w art. 302 ust. 1 pkt 9 ustawy o cudzoziemcach, pouczenie nie będzie miało zastosowania i wydawana będzie decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu na zasadach ogólnych;
  • wprowadzenie możliwości wykorzystania przy doręczeniach korespondencji e-mail w procedurze dobrowolnych powrotów usprawni ww. procedurę poprzez otwarcie szeroko wykorzystywanego na świecie kanału komunikacji z wnioskodawcą jakim jest zadeklarowana przez niego adres poczty elektronicznej. Rozwiązanie to jest podyktowane krótkim czasem na wykonanie decyzji o zobowiązaniu do powrotu, a skorzystanie z takiej formy doręczenia, pozwoli na zapewnienie sprawnej organizacji dobrowolnych powrotów;
  • zmiana właściwości miejscowej sądu w zakresie wniosku o umieszczenie małoletniego cudzoziemca bez opieki w placówce opiekuńczo–wychowawczej lub w strzeżonym ośrodku pozwoli na znaczące usprawnienie czynności związanych z procedowaniem takiego wniosku, uzależniając właściwość sądu od faktycznego i aktualnego miejsca pobytu takiej osoby, a nie jak dotychczas od miejsca zatrzymania, które często są różne i znacznie od siebie oddalone, co stwarza wysokie koszty związane z doprowadzaniem cudzoziemca na posiedzenie sądowe, pociągając za sobą również zmniejszenie dolegliwości procedury dla samego małoletniego cudzoziemca. Proponowana zmiana będzie prowadziła do usprawnienia procedowania ww. wniosków oraz do obniżenia związanych z nimi kosztów i uchyli trudności natury organizacyjnej.