04
listopad
Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź
Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (numer z wykazu UC100).
Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem, Oceną Skutków Regulacji oraz załącznikiem do OSR dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12401003/katalog/13149459#13149459
Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 9 września 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w formie tabeli przesyłanej w załączeniu w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów (Dz. Urz. UE L 150 z 14.6.2018, str. 109—140) oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. Urz. UE L 150 z 14.6.2018, str. 141—154) określiły m.in. nowe wymagania dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta (zwanej dalej: „ROP”) i wyznaczyły cele w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych oraz recyklingu odpadów opakowaniowych, a także redukcji składowania odpadów komunalnych. Przepisy powyższych dyrektyw zostały transponowane do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2151, z późn. zm.), która zmieniła m.in. ustawę z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2024 r. poz. 927, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy (Dz. Urz. UE L 312 z 22.11.2008, str. 3-30, z późn. zm.) (zwanej dalej: „dyrektywą 2008/98/WE”) systemy ROP muszą uwzględniać minimalne wymogi określone w art. 8a, które obejmują: określenie roli i obowiązków wszystkich podmiotów zaangażowanych w system, określenie celów do osiągnięcia, system sprawozdawczy służący do gromadzenia danych, równe traktowanie producentów, niezależnie od ich pochodzenia czy wielkości. Jednocześnie w ramach ROP producenci produktów lub organizacje realizujące w imieniu producentów obowiązki wynikające z ROP mają posiadać określony zasięg geograficzny, produktowy i materiałowy, zapewniać dostępność systemów zbierania odpadów, posiadać środki finansowe lub środki finansowe i organizacyjne niezbędne do wypełnienia obowiązków w zakresie ROP, wprowadzić mechanizm samokontroli oraz udostępniać publicznie informacje o realizacji celów (w przypadku organizacji także o strukturze, wkładach finansowych i procedurze wyboru podmiotów gospodarujących odpadami). W odniesieniu do wkładów finansowych płaconych przez producentów produktów w opakowaniach na rzecz realizacji ROP, ich wysokość powinna pokrywać koszty selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych, a następnie ich transportu i przetwarzania, w tym przetwarzania niezbędnego do osiągnięcia unijnych celów w zakresie gospodarowania odpadami, oraz koszty niezbędne do realizacji innych celów i zadań, koszty informowania posiadaczy odpadów oraz koszty gromadzenia danych i sprawozdawczości. Ponadto wysokość wkładów finansowych powinna, w miarę możliwości, zostać zróżnicowana, biorąc pod uwagę wybrane kryteria.
W dniu 22 stycznia 2025 r. opublikowane zostało rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmiany rozporządzenia (UE) 2019/1020 i dyrektywy (UE) 2019/904 oraz uchylenia dyrektywy 94/62/WE (Dz. Urz. UE L, 2025/40, 22.01.2025) (zwane dalej: „PPWR”). W odniesieniu do systemów ROP dla opakowań PPWR stanowi lex specialis w stosunku do dyrektywy 2008/98/WE. Oznacza to, że przepisy dotyczące ROP zawarte w PPWR powinny mieć pierwszeństwo przed wszelkimi sprzecznymi przepisami dyrektywy 2008/98/WE. Zgodnie z art. 45 PPWR producenci ponoszą ROP w ramach systemów ustanowionych zgodnie z art. 8 i 8a dyrektywy 2008/98/WE oraz sekcją 3 PPWR w odniesieniu do opakowań, w tym opakowań produktu w opakowaniu, które udostępniają po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego lub rozpakowują nie będąc użytkownikami końcowymi. Wkłady finansowe wpłacane przez producentów powinny pokrywać, oprócz kosztów wymienionych powyżej (wskazanych w dyrektywie 2008/98/WE), koszty etykietowania pojemników na odpady oraz koszty prowadzenia analiz składu zebranych zmieszanych odpadów komunalnych. Koszty powinny być ustalone w sposób przejrzysty, proporcjonalny, niedyskryminujący i efektywny. Zgodnie z art. 46 PPWR państwa członkowskie mogą przyjąć środki, na podstawie których powierzenie obowiązków w zakresie ROP organizacji odpowiedzialności producenta będzie obowiązkowe. Ponadto zgodnie z art. 51 PPWR państwa członkowskie zapewniają, aby w systemach ROP i systemach kaucyjnych przeznaczono określoną minimalną część budżetu na finansowanie działań służących zmniejszeniu ilości odpadów i zapobieganiu powstawaniu odpadów. PPWR reguluje wprost wiele obszarów dotyczących opakowań oraz odpadów opakowaniowych, niemniej jednak część zawartych w nim rozwiązań oraz ich praktyczne stosowanie wymaga dostosowania krajowych przepisów. Nowe cele wynikające z PPWR dotyczą m.in. ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych na mieszkańca o co najmniej 5% do 2030 r., 10% do 2035 r. i 15% do 2040 r., a także obowiązku stosowania od 2030 r. określonego odsetka opakowań wielokrotnego użytku.
Dla zapewnienia spełnienia wszystkich wymagań ROP określonych w PPWR, z uwzględnieniem przepisów art. 8 i 8a dyrektywy 2008/98/WE, istnieje pilna potrzeba dostosowania szeregu przepisów krajowych, w tym przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Konieczne jest również podjęcie działań systemowych zapewniających stabilne finansowanie gospodarki odpadami w gminach oraz sprawiedliwy podział kosztów systemu ROP, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Obecny system prawny nie motywuje wprowadzających produkty w opakowaniach (producentów) do ekoprojektowania, natomiast gminy mają poważne trudności z realizacją celów recyklingu. W rezultacie mieszkańcy naszego kraju są obecnie nadmiernie obciążani opłatami za opakowania, gdyż ponoszą koszty dotyczące opakowań przy zakupie produktów, a następnie wnoszą opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi do gmin oraz dodatkowo, w niektórych przypadkach ponoszą dodatkowe koszty związane z karami nakładanymi na gminy za niezrealizowane cele recyklingu.
Obowiązujący system ROP opiera się na założeniu pokrycia w najbardziej efektywny sposób całości kosztów zagospodarowania odpadów opakowaniowych przez zapewnienie transferu finansowego od producentów do podmiotów przygotowujących odpady do recyklingu. Przedmiotowa płatność miała przekładać się pośrednio na pokrycie kosztów innych działań w łańcuchu gospodarowania odpadów, od etapu ich odbioru i zbiórki. W praktyce system nie zapewnia jednak zadowalającego pokrycia kosztów selektywnego zbierania i transportu odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych, które finansowane są przez mieszkańców z ponoszonych przez nich opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Obowiązujący system wymaga, aby wprowadzający produkty w opakowaniach (zarówno pochodzących z gospodarstw domowych, jak i przemysłowych) zapewniali recykling odpadów opakowaniowych takiego samego rodzaju jak odpady opakowaniowe powstałe z tego samego rodzaju opakowań jak opakowania, w których wprowadzili produkty do obrotu, a także prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Już obecnie wprowadzający produkty w opakowaniach uwzględniają w cenach produktów koszty realizacji ww. obowiązków.
Obowiązek ten może być realizowany przez wprowadzającego produkty w opakowaniach:
Obecny system bezpośrednio wiąże obowiązek płatności wyłącznie z poziomem recyklingu odpadów opakowaniowych określonej kategorii materiałowej, nie z samym wprowadzeniem na rynek opakowania, które stanie się odpadem wymagającym zagospodarowania.
Przykład:
Organizacja odzysku opakowań przejęła obowiązek zapewnienia recyklingu odpadów opakowaniowych od wprowadzającego produkty w opakowaniach, który w 2024 r. po raz pierwszy wprowadził do obrotu produkty przeznaczone dla gospodarstw domowych (np. produkty żywnościowe) w 10 Mg opakowań z tworzyw sztucznych. Odpady opakowaniowe powstałe z tych opakowań trafiły do gminnego systemu gospodarowania odpadami. Organizacja odzysku opakowań musi zatem zapewnić recykling (pozyskać dokumenty DPR/EDPR) 4,5 Mg odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, w tym jedynie 2,34 Mg odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych.
W przypadku niezrealizowania ww. obowiązku wprowadzający produkty w opakowaniach oraz organizacje odzysku opakowań wnoszą opłatę produktową na rachunek bankowy prowadzony przez właściwego marszałka województwa, a ten po pomniejszeniu jej o 10% przekazuje wpływy z tej opłaty na rachunek bankowy NFOŚiGW. Wpływy z tytułu opłaty produktowej za opakowania, w części należnej NFOŚiGW wyniosły:
Rok 2023 był dla obecnego systemu ROP rokiem przełomowym, bowiem w jego drugiej połowie na rynku gospodarki odpadami opakowaniowymi doszło do gwałtownego wzrostu cen zakupu dokumentów DPR, które były spowodowane następującymi czynnikami:
W konsekwencji powyższego organizacje odzysku opakowań zmuszone były do aneksowania zawartych wcześniej umów z wprowadzającymi produkty w opakowaniach oraz podniesienia cen oferowanych usług (również w trakcie roku), a w przypadku nieosiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych również do wniesienia opłaty produktowej.
Na podstawie sprawozdań z wykonania budżetów JST określono wydatki całkowite gmin i związków międzygminnych na gospodarkę odpadami komunalnymi, które w 2024 r. wyniosły 14 262,15 mln zł, natomiast średnie wydatki miesięczne na osobę wyniosły w Polsce 31,70 zł i wahały się od 21,50 zł w województwie świętokrzyskim do 42,58 zł w województwie dolnośląskim. Oczekuje się, że nowy model ROP powinien zapewnić finansowanie gospodarowania odpadami opakowaniowymi wytworzonymi w systemie gminnym (finansowanie gmin i podmiotów przetwarzających odpady opakowaniowe), co będzie stanowiło blisko 24% wydatków gmin. W konsekwencji, wydatki gmin i związków międzygminnych na gospodarkę odpadami komunalnymi powinny ulec pomniejszeniu o te wartości oraz zapewnić stabilizację, a w dłuższej perspektywie zmniejszenia realnych kosztów (po uwzględnieniu inflacji) ponoszonych przez mieszkańców w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Obowiązujący system ROP dla opakowań oparty na funkcjonowaniu wielu organizacji odpowiedzialności producenta (zwanych dalej: „PRO”) nie wykazuje zadowalającej efektywności. Od czasu jego wprowadzenia istotnym zmianom uległy unijne ramy prawne regulujące funkcjonowanie systemów ROP i zakres wydatków wymagających pokrycia w ramach tego systemu. W przypadku systemów ROP dla opakowań dalsze uszczelnianie systemu, który nie funkcjonuje w sposób prawidłowy, nie jest uzasadnione, niemniej jednak rozważano dwa alternatywne modele systemu ROP dla opakowań – pierwszy, w którym na rynku funkcjonowałoby wiele konkurujących ze sobą PRO, oraz drugi model, w którym rolę PRO pełniła będzie państwowa osoba prawna.
Rozważany model oparty na wielu PRO opierał się na następujących założeniach:
Przeznaczanie na ww. zadania przez NFOŚiGW środków pochodzących z opłaty opakowaniowej.
Rozważany model oparty na PRO zarządzanej przez państwową osobę prawną (zwany dalej: „nowym modelem ROP’) opiera się na następujących założeniach:
Zastąpienie dotychczasowych definicji wprowadzającego produkty w opakowaniach oraz wprowadzającego opakowania nową definicją producenta.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 15 PPWR przez producenta rozumie się każdego wytwórcę, importera lub dystrybutora, do którego – niezależnie od stosowanej przez niego techniki sprzedaży, w tym umów zawieranych na odległość – zastosowanie ma jedno z poniższych:
Wprowadzenie, w ramach odpowiedzialności finansowej producentów, opłaty opakowaniowej, ponoszonej przez producenta za każdy kilogram opakowania, w tym opakowania produktu w opakowaniu, które udostępnia po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego lub rozpakowuje, nie będąc użytkownikiem końcowym.
Zgodnie z przyjętymi założeniami ustanowiona zostanie opłata opakowaniowa, której obowiązek uiszczenia będzie ciążył na producencie. Proponuje się, aby wysokość opłaty opakowaniowej została zróżnicowana dla poszczególnych materiałów opakowaniowych lub ich grup, przy jednoczesnym uwzględnieniu wymogów ekomodulacji oraz stawek kwotowych określonych w akcie wykonawczym wydanym na podstawie delegacji ustawowej. Stawki opłaty opakowaniowej będą ustalane przez ministra właściwego do spraw klimatu, w oparciu o kryteria przedstawione przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (zwany dalej: „IOŚ-PIB”), a w przyszłości uzupełniane o kryteria ustanowione w akcie delegowanym do PPWR. Wysokość stawek będzie uwzględniała koszty funkcjonowania systemu ROP, w tym koszty netto selektywnego zbierania i przetwarzania odpadów opakowaniowych, rozwój systemu zbiórki i przetwarzania odpadów, koszty edukacji ekologicznej oraz koszty zadań realizowanych w zakresie ROP przez NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB. Podstawę do wyliczenia opłaty opakowaniowej będą stanowiły dane wynikające z kwartalnego sprawozdania ROP, które producenci będą składać w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (zwanej dalej: „BDO”).
Ustanowienie marszałków województw organami odpowiedzialnymi za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej oraz redystrybucję wpływów z tytułu tej opłaty.
Proponuje się, żeby opłata opakowaniowa była wnoszona przez producentów kwartalnie na rachunek bankowy właściwego marszałka województwa, który będzie odpowiedzialny za kontrolę poprawności jej naliczania i uiszczania oraz za przekazywanie wpływów z tytułu tej opłaty na rachunek bankowy NFOŚiGW, po wcześniejszym pomniejszeniu o środki mające na celu finansowanie zadań związanych z obsługą tej opłaty przez marszałka województwa.
Planuje się wprowadzenie zwolnienia z opłaty opakowaniowej w przypadku udostępniania na terytorium kraju niewielkiej ilości opakowań, w której konkretne wartości uzależnione będą od wysokości opłaty opakowaniowej dla poszczególnych materiałów opakowaniowych. Przyjęto, że opłata opakowaniowa nie będzie wnoszona, jeśli jej kwartalna wysokość nie przekroczy 150 zł. W celu skorzystania ze zwolnienia z wnoszenia opłaty opakowaniowej nie będzie wymagane składanie przez producenta oświadczenia lub zaświadczenia o pomocy de minimis.
W ramach czynności sprawdzających będzie weryfikowana terminowość wnoszenia opłaty opakowaniowej, a także formalna poprawność naliczenia opłaty opakowaniowej i ustalenia stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z danymi zawartymi w BDO oraz wywiązywania się przez producentów z obowiązków wynikających z ROP. Istotną rolą czynności sprawdzających będzie również przeciwdziałanie powstawaniu ewentualnych zaległości w opłacie opakowaniowej, dlatego w tym celu konieczne będą szerokie działania informacyjne i systematyczna weryfikacja w jaki sposób producenci wywiązują się z obowiązków wynikających z ROP. Dochodzenie zaległych należności z tytułu opłaty opakowaniowej będzie się odbywać w trybie egzekucji administracyjnej na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2025 r. poz. 132). W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wysokości opłaty opakowaniowej marszałek województwa będzie wszczynać postępowania administracyjne i wydawać decyzje ustalające opłatę opakowaniową. Marszałek województwa będzie zobowiązany ponadto do przeprowadzania działań kontrolnych u producentów oraz podmiotów objętych systemem ROP – w trybie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236, z późn. zm) . Tak jak dotychczas do powyższych podmiotów będzie miał zastosowanie również szczególny tryb kontroli w zakresie gospodarki odpadami, prowadzonej przez organy inspekcji ochrony środowiska na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 425).
Konieczne będzie utworzenie przez urzędy marszałkowskie odrębnych rachunków bankowych dla opłaty opakowaniowej w celu gromadzenia i przekazywania wpływów do NFOŚiGW. Wstępnie zakłada się, że powierzenie nowych zadań marszałkom województw i obsługującym ich urzędom marszałkowskim, nie będzie wymagało zbudowania odrębnych systemów informatycznych, lecz dostosowania systemów już istniejących do nowych zadań wynikających z projektowanej ustawy. Nowe zadania związane z opłatą opakowaniową muszą być realizowane sprawnie i efektywnie. W tym celu konieczne jest zagwarantowane w systemie ROP urzędom marszałkowskim środków z tytułu opłaty opakowaniowej zapewniającej zwiększenie liczby zatrudnionych pracowników stosownie do potrzeb i zadań wynikających z projektowanej ustawy, przy założeniu wdrażania do nowych zadań również pracowników zajmujących się zadaniami związanymi z opłatą produktową za opakowania.
W marcu 2025 r. z inicjatywy Ministra Klimatu i Środowiska został przeprowadzony wstępny przegląd funkcjonowania obecnego systemu opłat produktowych za opakowania, na podstawie ankiet przygotowanych przez NFOŚiGW i skierowanych do marszałków województw. Na ich podstawie uzyskano informacje na temat: liczby podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach, istniejących zaległości w opłatach produktowych, wydawanych przez urzędy marszałkowskie decyzji administracyjnych związanych z zaległościami, przeprowadzonych kontroli, działań podejmowanych dla egzekwowania zaległości, a także ponoszonych kosztów obsługi systemu. Wyniki ankiet wskazują, że większość obecnych zadań dotyczy ewidencjonowania danych niezbędnych do ustalenia wysokości opłat produktowych za opakowania, z uwagi na brak możliwości pobierania danych z BDO przy pomocy mechanizmów API. Dlatego dla efektywnego działania urzędów marszałkowskich w zakresie nowych zadań w systemie ROP konieczne jest wprowadzenie zmian w BDO mających na celu zautomatyzowanie procesów i przepływu danych pomiędzy BDO a zewnętrznymi systemami informatycznymi.
Powierzenie NFOŚiGW zadań PRO w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 66 PPWR.
Proponuje się, żeby NFOŚiGW, który jest państwową osobą prawną zaliczoną do jednostek sektora finansów publicznych, będącą jednocześnie instytucją ochrony środowiska realizował obowiązki wynikające z ROP, w ramach zamkniętego obiegu finansowego. NFOŚiGW pełni ważną rolę w systemie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce, zapewniając osiąganie efektów środowiskowych (ekologicznych i rzeczowych) oraz tworzenie warunków do realizacji przedsięwzięć i inwestycji służących transformacji niskoemisyjnej, zrównoważonego rozwoju i poprawy jakości środowiska w Polsce. Dlatego proponuje się, żeby NFOŚiGW jako PRO zarządzał środkami finansowymi z ROP. Środki te obejmą przekazywane co kwartał przez marszałków województw wpływy z tytułu opłat opakowaniowych. NFOŚiGW z tych środków będzie udzielał wsparcia finansowego (w tym rekompensat) gminom i innym uprawnionym podmiotom. Zaletą NFOŚiGW jest jego doświadczenie, forma prawna i organizacyjna, co umożliwia powierzenie odpowiedzialności za realizację nowych zadań na rzecz ochrony środowiska. Powierzenie nowych zadań NFOŚiGW będzie spójne ze Strategią Działania NFOŚiGW na lata 2025-2028 i wskazanym w niej Priorytetem 3 – Gospodarka o obiegu zamkniętym, mającym na celu wspieranie stopniowego odchodzenia od linearnego modelu gospodarki na rzecz wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), a także kierunkami interwencji (minimalizacja powstawania odpadów, recykling i ponowne wykorzystanie odpadów, zmniejszenie ilości składowania odpadów). NFOŚiGW obsługuje na szeroką skalę programy masowe dotyczące udzielania dofinansowania i posiada kompetencje umożliwiające wdrożenie nowoczesnych instrumentów finansowych, zapewniających zwiększanie poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych oraz masy odpadów komunalnych zbieranych selektywnie.
Zakłada się, że NFOŚiGW będzie przekazywać środki pochodzące z opłaty opakowaniowej, na jednakowych zasadach, do:
NFOŚiGW będzie zawierał umowy cywilnoprawne z ww. podmiotami oraz z beneficjentami projektów rozwojowych, zapewniał wykorzystanie tych środków wyłącznie na działania związane z ROP, a także sporządzał raporty do ministra właściwego do spraw klimatu dotyczące realizacji obowiązków oraz funkcjonowania systemu ROP. Wsparcie dla poszczególnych podmiotów będzie ustalane w oparciu o zagregowane informacje dotyczące efektywnego kosztowo zagospodarowania odpadów. W celu zapewnienia możliwie szybkiej reakcji NFOŚiGW na zmieniające się warunki rynkowe, szczegóły dotyczące mechanizmów podziału środków, w tym wysokość środków dla poszczególnych grup beneficjentów zostaną określone w stosownym rozporządzeniu wydawanym przez ministra właściwego do spraw klimatu. Stawka stałego przepływu finansowego przekazywanego gminom przez NFOŚiGW nie będzie podlegała waloryzacji, natomiast w sytuacji, w której z analizy przepływów finansowych w systemie ROP prowadzonych przez NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB będzie wynikała potrzeba zmiany jej wysokości podjęte zostaną stosowne działania legislacyjne (zmiana rozporządzenia). NFOŚiGW będzie także przeznaczać część środków na pokrycie kosztów obsługi zadań PRO, finansowanie centralnych działań edukacyjnych, finansowanie kosztów zadań IOŚ-PIB z tego obszaru oraz pokrycie „luki inwestycyjnej” w zakresie zagospodarowania odpadów opakowaniowych, której wysokość zostanie oszacowana w trakcie okresu przejściowego w 2027 r.
Warunkiem otrzymania wsparcia ze środków pozostających w dyspozycji NFOŚiGW będzie złożenie przez gminę lub inny uprawniony podmiot wniosku do NFOŚiGW wraz z określonym dla każdego rodzaju wsparcia sprawozdaniem przygotowanym na podstawie danych z BDO oraz raportem biegłego rewidenta z wykonania usługi atestacyjnej (odnoszącej się do sprawozdania). Koszty usługi atestacyjnej będą ponoszone bezpośrednio przez gminy i podmioty uprawnione do otrzymania wsparcia (rekompensat) z ich środków własnych.
W ramach swoich działań NFOŚiGW nie będzie dokonywał wyboru podmiotów gospodarujących odpadami oraz nie stanie się właścicielem odpadów na żadnym z etapów ich zagospodarowania. Podmioty odbierające odpady komunalne działające na podstawie umów z gminami oraz otrzymujące wynagrodzenie w ramach tych umów, nie będą otrzymywały wsparcia NFOŚiGW w ramach systemu ROP.
Powierzenie IOŚ-PIB zadań analitycznych i badań w zakresie systemu ROP.
Ponadto IOŚ-PIB będzie opracowywał analizy konieczne do określenia stawek opłaty opakowaniowej w oparciu o wytyczne ekomodulacji, sporządzał sprawozdania do ministra właściwego do spraw klimatu oraz do Komisji Europejskiej, w tym sprawozdanie dotyczące zasobu własnego opartego na odpadach opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi wraz z dokumentami towarzyszącymi, wykonywał badania naukowe, w tym badania morfologii odpadów oraz badania mające na celu określenie potrzeb inwestycyjnych w gospodarce odpadami.
Powierzenie ministrowi właściwemu do spraw klimatu nadzoru nad systemem ROP.
Proponuje się, żeby minister właściwy do spraw klimatu wyznaczał kierunki rozwoju w celu stałego doskonalenia systemu ROP, uzgadniał zasady działania PRO oraz wydawał decyzje dla podmiotów samodzielnie realizujących obowiązki ROP, nadzorował działania NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB, powoływał Radę Dialogu ROP i organizował jej spotkania, a także wyznaczał standardy edukacji ekologicznej wspólnie z Radą Dialogu ROP.
Zniesienie od 2028 r. obowiązku osiągania przez producentów wnoszących opłatę opakowaniową (obecnie wprowadzających produkty w opakowaniach) określonych poziomów recyklingu. W związku z tym po zakończeniu okresu przejściowego, czyli od 1 stycznia 2028 r., dokumenty potwierdzające recykling (DPR) oraz dokumenty potwierdzające odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi (EDPR) w ich dotychczasowej formie zostaną zastąpione przez nowe instrumenty sprawozdawcze. Format dokumentów pozostanie zbliżony do obecnego, jednak podmioty gospodarujące odpadami (zbierający i przetwarzający) będą wnioskowały o ich wystawienie we własnym imieniu.
Zniesienie od 2028 r. opłaty produktowej za opakowania.
Proponuje się, żeby od 2028 r. nastąpiła likwidacja opłaty produktowej, o której mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowym, w związku z wprowadzeniem opłaty opakowaniowej oraz zniesieniem obowiązku osiągania poziomów recyklingu przez producentów wnoszących opłatę opakowaniową. Powyższe będzie wiązało się z koniecznością ustanowienia dla marszałków województw możliwości sfinansowania zadań realizowanych na mocy przepisów przejściowych dotyczących dochodzenia zaległych należności z tytułu opłat produktowych za okres do 2027 r. również z opłaty opakowaniowej.
Dostosowanie bazy BDO do wymagań ROP.
Konieczne będzie dostosowanie BDO w zakresie utworzenia w niej nowych wzorów kart ewidencji opakowań oraz sprawozdań dostosowanych do systemu ROP, zgodnie z wymaganiami art. 44 PPWR. Optymalnym rozwiązaniem będzie zapewnienie, aby na podstawie ewidencji opakowań producenci mieli możliwość automatycznego generowania kwartalnych sprawozdań ROP oraz informacji o opłacie opakowaniowej. Ponadto konieczne będzie zapewnienie w BDO w ramach standardu API dwukierunkowego przepływu danych do innych systemów informatycznych, w tym urzędów marszałkowskich i NFOŚiGW – w określonych formatach i strukturze. Konieczne będą również zmiany w tzw. module potwierdzeń dla podmiotów gospodarujących odpadami opakowaniowymi.
System nadzoru i kontroli.
Marszałkowie województw będą organami odpowiedzialnymi za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej, a także kontrolę recyklerów, eksporterów odpadów opakowaniowych oraz wewnątrzwspólnotowych dostawców odpadów opakowaniowych.
Organem nadzoru rynku w sprawach objętych zakresem PPWR będzie Inspekcja Handlowa.
Organem nadzoru w sprawach dotyczących m.in.: gospodarowania odpadami będzie Inspekcja Ochrony Środowiska.
Minister właściwy do spraw klimatu będzie nadzorował przestrzeganie warunków prowadzenia działalności zgodnie z wydanym zezwoleniem dla PRO, producentów samodzielnie realizujących obowiązki w zakresie ROP oraz podmiotów reprezentujących, a także prowadził nadzór nad NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB.
W nowym modelu ROP za nieprzestrzeganie przepisów ustawy przewidziano kary grzywny oraz administracyjne kary pieniężne, które w ramach posiadanych kompetencji wymierzane będą przez właściwy organ Inspekcji Handlowej oraz właściwego wojewódzkiego inspektora środowiska.
Pozostałe założenia.
Wprowadzenie 2-letniego okresu przejściowego, po którym nastąpi pełne wdrożenie systemu ROP dla opakowań:
W okresie przejściowym wprowadzający, jak dotychczas, będą obowiązani do udokumentowania osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu przez pozyskanie dokumentów DPR i EDPR. W praktyce obowiązek ten będzie dalej realizowany za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Równolegle będą obowiązani do uiszczenia cząstkowej opłaty opakowaniowej służącej pokryciu kosztów objętych ROP, w stosunku do których istniejący mechanizm nie zapewnia rzeczywistego finansowania na adekwatnym poziomie.
Zakłada się, że na skutek wprowadzenia nowego modelu systemu ROP, organizacje odzysku opakowań (spółki akcyjne) po okresie przejściowym, tj. w 2028 r., zakończą swoją działalność w dotychczasowej formie.
Zakłada się, że podobnie jak dotychczas producenci (obecnie wprowadzający produkty w opakowaniach), po uzyskaniu stosownego zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw klimatu, będą mogli samodzielnie realizować obowiązki wynikające z ROP.
Zakłada się zachowanie funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz obowiązków gmin w tym zakresie (m.in. odpowiedzialność za organizację systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, organizacja zamówień na odbiór i zagospodarowanie odpadów, współpraca z przedsiębiorstwami gospodarującymi odpadami). Przy czym planuje się dodatkowo wprowadzenie obowiązku informowania mieszkańców o kosztach gospodarowania odpadami komunalnymi oraz partycypacji w tych kosztach producentów.
W celu ułatwienia przedsiębiorcom realizowania obowiązków wynikających z ROP dla produktów wskazanych w załącznikach 6-10 do ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi produktami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 433, z późn. zm.) planuje się przeniesienie regulacji w zakresie ROP do projektowanej ustawy. Ponadto z uwagi na zgłaszane zastrzeżenia dotyczące obowiązku wnoszenia pobranej przez przedsiębiorców prowadzących jednostki handlu detalicznego, hurtowego i gastronomiczne opłaty za pojemniki na żywność i kubki na napoje , o której mowa w art. 3b ww. ustawy, planuje się zmianę tego obowiązku z rocznego na kwartalny, analogicznie jak w przypadku pobranej opłaty recyklingowej za torby na zakupy z tworzyw sztucznych (torebki foliowe).
Polska w związku z wejściem w życie PPWR zobowiązana jest do zapewnienia stosowania nowych regulacji Unii Europejskiej (zwanej dalej: „UE”) dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych. Rekomendowanym rozwiązaniem, w postaci narzędzia interwencji, jest przyjęcie projektowanej ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, która zastąpi ustawę z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
W celu dostosowania do wymagań PPWR rekomenduje się utworzenie w Polsce nowego modelu systemu ROP dla opakowań oraz ustanowienia regulacji koniecznych do wdrożenia PPWR w szczególności w zakresie:
Przedstawiony nowy model systemu ROP opiera się na skutecznym nadzorze ministra właściwego do spraw klimatu nad realizacją celów strategicznych dla Polski związanych z wdrażaniem ROP. Wprowadzane przepisy będą służyły zapobieganiu negatywnemu wpływowi opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko i zdrowie ludzkie. Ponadto będą one miały wpływ na zmniejszanie kosztów ponoszonych przez mieszkańców w związku z odbiorem odpadów komunalnych z nieruchomości oraz odpowiedniego finansowania podmiotów gospodarujących odpadami.
Zakłada się, że realizacja przez podmioty obowiązane wymagań ustanowionych w PPWR, a także wprowadzenie nowego modelu ROP przyczynią się do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych na mieszkańca o co najmniej 1% do 2027 r., 2% do 2028 r. i 3% do 2029 r., tak aby osiągnąć do 2030 r. 5% spadek ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych na mieszkańca oraz co najmniej 10% i 15% odpowiednio do 2035 r. i 2040 r.
Niższa w porównaniu z opakowaniami jednorazowymi stawka opłaty opakowaniowej dla opakowań wielokrotnego użytku powinna przyczynić się do stopniowego osiągania celów w zakresie ponownego użycia określonych w art. 29 PPWR
Oczekiwane efekty projektowanej ustawy:
Korzyści:
1. Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych oraz zwiększenie osiąganego przez Polskę poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych, w szczególności odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych.
2. Zwiększenie masy odpadów komunalnych zbieranych selektywnie.
3. Stabilizacja, a następnie stopniowe obniżenie realnych kosztów (po uwzględnieniu inflacji) ponoszonych przez mieszkańców za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych.
4. Większa dostępność i potencjalnie większe wykorzystanie surowców wtórnych w produkcji opakowań, w szczególności opakowań z tworzyw sztucznych.
5. Zmniejszenie zużycia surowców pierwotnych, co oznacza pozostawienie większej ich ilości dla przyszłych pokoleń.
6. Zachowanie i poprawa jakości środowiska.
7. Skuteczniejszy nadzór nad funkcjonowaniem ROP oraz eliminacja nieprawidłowości w zakresie realizacji obowiązków przez producentów.
W celu realizacji przedstawionych celów konieczne jest pilne podjęcie działań legislacyjnych, których celem jest zapewnienie skutecznych narzędzi prawnych oraz właściwych instrumentów w systemie ROP w odniesieniu do opakowań i odpadów opakowaniowych. Dokonana ocena obecnego systemu prawnego oraz wyżej opisanych modeli ROP wskazuje, że nie jest możliwe osiągnięcie celu projektu za pomocą innych środków niż projektowana ustawa zawierająca regulacje wdrażające nowy model ROP.
Z wyrazami szacunku
Najnowsze wpisy