Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych i niektórych innych ustaw (numer z wykazu UC89).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem, Oceną Skutków Regulacji oraz Tabelą Zgodności dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12401251/katalog/13150816#13150816

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 4 września 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw ma za zadanie wzmocnić i zdynamizować proces cyfrowego zarządzania ruchem i mobilnością na drogach, zwiększając bezpieczeństwo ruchu drogowego, a także zapewnić dostępność danych na potrzeby usług informacji o podróżach multimodalnych. 

Obecnie podstawowym problemem dla ww. opisanych procesów jest brak zsynchronizowanych usług opartych o inteligentne systemy transportowe (ITS) na sieci dróg krajowych, a w pierwszej kolejności na transeuropejskiej sieci drogowej TEN-T, oraz brak wystandaryzowanych danych, w wersjach odczytywalnych maszynowo, niezbędnych na potrzeby usług nowoczesnej mobilności.

Służyć temu będzie implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2661 z dnia 22 listopada 2023 r. w sprawie zmiany dyrektywy 2010/40/UE w sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu (Dz.Urz. UE L 2661 z 30.11.2023, str.1) (zwana dalej dyrektywą ITS), w powiązaniu z uzupełniającymi je: rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) nr 885/2013 z dnia 15 maja 2013 r. uzupełniającym dyrektywę w sprawie ITS Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE w odniesieniu do zapewniania usług informacyjnych o bezpiecznych i chronionych parkingach dla samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych (Dz. Urz. UE L 247 z 18.09.2013, str. 1; rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) nr 886/2013 z dnia 15 maja 2013 r. uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE w odniesieniu do danych i procedur dotyczących dostarczania bezpłatnie użytkownikom, w miarę możliwości, minimalnych powszechnych informacji o ruchu związanych z bezpieczeństwem drogowym (Dz. Urz. UE L 247 z 18.09.2013, str. 6); rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2022/670 z dnia 2 lutego 2022 r. uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE świadczenia ogólnounijnych usług informacyjnych w czasie rzeczywistym dotyczących ruchu ( Dz.U. L 122 z 25.4.2022, p. 1–16 ); rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2017/1926 z dnia 31 maja 2017 r. uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE w odniesieniu do świadczenia ogólnounijnych usług w zakresie informacji o podróżach multimodalnych (Dz. Urz. UE L 272 z 21.10.2017, str. 1, Dz, Urz. UE L 125 z 14.05.2019, str. 24 oraz Dz. Urz. UE L 490 z 13.02.2024, str. 1). 

Przedmiotem zmiany dyrektywy ITS jest zapewnienie świadczenia usługi minimalnych powszechnych informacji o ruchu związanych z bezpieczeństwem drogowym oraz cyfryzacji wybranych informacji podstawowych i publikacji danych w wersjach odczytywalnych maszynowo poprzez Krajowe Punkty Dostępu do danych (KPD), w tym dotyczących lokalizacji (przestrzennej) zidentyfikowanych węzłów dostępu dla wszystkich rodzajów pasażerskich przewozów regularnych,  informacji o dostępności (architektonicznej) tych węzłów oraz ścieżkach transportowych w ich obrębie (tj. wyposażenie w windy, schody ruchome) – o których mowa w Załączniku III do dyrektywy ITS.

Dodatkowo, w odniesieniu do rozporządzenia (UE) 2017/1926 mają zastosowanie przepisy dotyczące danych wytworzonych na potrzeby informacji pasażerskiej określone w:

– rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/782 z dnia 29 kwietnia 2021 r. dotyczącym praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz. Urz. UE L 172 z 17.05.2021, str. 1);

– rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1177/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 (Dz. Urz. UE L 334 z 17.10.2010, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 41 z 12.02.2013, str. 16);

– rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 181/2011 z dnia z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczącym praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 (Dz. Urz. UE L 55 z 28.02.2011, str. 1);

– rozporządzeniu (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającym rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz. Urz. UE L 46 z 17.02.2004, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 119 z 07.05.2019, str. 202).

Zmieniana dyrektywa 2010/40/UE ma charakter ramowy, opisany za pomocą czterech obszarów priorytetowych dla usług ITS świadczonych w zakresie:  

1. informacji i mobilności;

2. podróży, transportu i zarządzania ruchem;

3. bezpieczeństwa i ochrony ruchu drogowego;

4. współpracującej, opartej na sieci i zautomatyzowanej mobilności.

Świadczenie usług ITS i dostarczanie danych w formacie nadającym się do odczytu maszynowego jest konieczne do zapewnienia dostępu do (świadczonych w ramach interoperacyjnych systemów) informacji dla podróżnych, jak i ciągłej dostępności informacji niezbędnych do zarządzania ruchem. Stosownie do przepisów dyrektywy ITS, cyfryzowane mają być informacje podstawowe – niezależnie od ich dotychczasowego formatu lub nośnika – dotyczące kategorii danych w zakresie geograficznym oraz terminach dostępności określonych w załączniku III dyrektywy. Dane w wersji do odczytu maszynowego, zapisane w formatach cyfrowych o których mowa w odpowiednich rozporządzeniach delegowanych uzupełniających Dyrektywę 2010/40/UE będą udostępnione do ponownego wykorzystania poprzez właściwy KPD. Zgodnie w ww rozporządzeniami we właściwych KPD powinny znaleźć się jedynie dane, które są faktycznie gromadzone i dostępne w formacie nadającym się do odczytu maszynowego. Jednak zmiana dyrektywy 2010/40/UE nakładając obowiązek cyfryzacji wybranych informacji zobowiązuje podmioty do niezwłocznej publikacji danych, w wersji do odczytu maszynowego, poprzez KPD, w celu udostępnienia w szczególności na potrzeby usług i aplikacji ITS dla kierowców i podróżnych. 

Niezbędne przekształcenie informacji niecyfrowych w format nadający się do odczytu maszynowego wymaga stopniowego i proporcjonalnego podejścia, co znalazło odzwierciedlenie w załączniku III. dyrektywy ITS wskazującym na kolejność udostępniania danych odpowiadających informacjom podstawowym. Wymóg dotyczy w pierwszej kolejności informacji nowoutworzonych lub zaktualizowanych we wskazanym terminie brzegowym, a później (w kolejnym terminie) informacji istniejących wcześniej. 

Wskazany w kolumnie 2 tabeli załącznika III. zasięg geograficzny udostępnianych danych dotyczy w pierwszej kolejności bazowej transeuropejskiej sieci dróg, a w drugiej kolejności sieci kompleksowej. W przypadku danych dotyczących ruchu drogowego w węzłach miejskich, państwa członkowskie mogą ograniczyć zasięg geograficzny do określonych dróg poprzez zastosowanie progu strumienia ruchu określonego w przywołanym przepisie. W odniesieniu do danych na potrzeby multimodalnej informacji o podróżach zakres ten został rozszerzony na całą sieć transportową – począwszy od 31 grudnia 2028 r. Obowiązek ten dotyczy cyfryzacji i publikacji nowych informacji, natomiast w dalszej perspektywie wszystkich informacji.

W Polsce aktualnie funkcjonują dwa KPD:

− Krajowy Punkt Dostępu do danych o warunkach ruchu, prowadzony i zarządzany jest przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad jako zarządcy sieci dróg krajowych (https://kpd.gddkia.gov.pl/index.php/pl/main/ – dalej: KPD GDDKiA). Jego utworzenie wdraża postanowienia rozporządzeń delegowanych 885/2013, 886/2013 i 2022/670. Informacje KPD GDDKiA skierowane są do: zarządców dróg wszystkich szczebli, służb ratowniczych, dostawców informacji o podróży oraz mediów. Przedsięwzięcie jest pierwszym etapem wdrażania idei jednego miejsca integrującego zasoby danych o utrudnieniach na drogach w skali kraju w czasie rzeczywistym, a także danych o parkingach na głównej sieci dróg (rozporządzenia delegowane 885/2013, 886/2013 oraz 2015/962 zastąpione 2022/670);

− tymczasowy Krajowy Punkt Dostępu do danych o podróżach multimodalnych, wdrażający wymóg rozporządzenia delegowanego 2017/1926 (https://dane.gov.pl/pl/dataset/1739 – dalej: KPD MMTIS), zawierający informacje i dane pozostające w dyspozycji podmiotów organów odpowiedzialnych za transport pasażerski (w tym organizatorów i operatorów publicznego transportu zbiorowego). Obecnie dane do KPD dostarczają 202 podmioty (z szacunkowej liczby potencjalnych dostawców danych ok. 2 500). Większość podmiotów dostaczających dane do KPD MMTIS gromadzi i publikuje ograniczony zakres danych, w szczególności rozkłady jazdy lub informacje o taryfach i trasach, podczas gdy dostępność np. danych w czasie rzeczywistym jest niewielka. W wielu przypadkach zebrane dane publikowane są w formatach uniemożliwiających odczyt maszynowy i dalsze przetwarzanie. Tylko niewielka liczba dostawców danych wykorzystuje API przy udostępnianiu danych, a wspólne europejskie standardy takie jak DATEX i NeTEx są bardzo rzadko używane. Ograniczony zakres udostępnianych danych i brak możliwości wpływu na ich jakość jest przyczyną ich niskiej przydatności dla nowych usług informacji o podróży. Skutkiem tego utrudniony jest dostęp do kompletnej informacji o możliwościach i warunkach podróżowania transportem zbiorowym.

W najnowszym sprawozdaniu Polski z wykonania dyrektywy ITS (za okres 2023-2024), oszacowano dostępność w obu KPD danych, o których mowa w załączniku III do dyrektywy ITS. W przypadku 8 podkategorii dostępność danych w obu KPD wynosi 0 %. W odniesieniu do jednej podkategorii dostępność ta wynosi 6 %, a jedynie w 2 podkategoriach dostępność wynosi 100 %. Szacunki te dotyczą zarówno sieci bazowej jaki i kompleksowej. Zapewnienie dostępności danych w zakresie, o którym stanowi załącznik III dyrektywy ITS będzie możliwe dopiero w przypadku przeprowadzenia cyfryzacji informacji dotyczących warunków ruchu na sieci dróg krajowych leżących na sieci TEN-T oraz udostępnienia odpowiednich danych przez węzły miejskie. Natomiast w przypadku danych na potrzeby usług multimodalnej informacji o podróży, dostępność danych będzie możliwa po utworzeniu w ramach KPD MMTIS ogólnopolskiego rejestru przystanków komunikacyjnych i dworców oraz bazy rozkładów jazdy uwzględniających informacje o warunkach dostępności dla wszystkich pasażerów. 

W związku z powyższym istotą procesu implementacji dyrektywy ITS jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego zmian w ustawie o drogach publicznych, ustawie o publicznym transporcie zbiorowym oraz ustawie o transporcie drogowym polegających na wprowadzeniu obowiązku cyfryzacji informacji podstawowych i publikacji w KPD danych  niezbędnych do świadczenia usług w zakresie zarządzania ruchem drogowym, a w szczególności usługi bezpieczeństwa ruchu drogowego, oraz usług w zakresie informacji o podróżach multimodalnych. Niezbędnym dla realizacji ww. obowiązków jest przede wszystkim utworzenie ogólnopolskiego rejestru przystanków komunikacyjnych i dworców oraz bazy rozkładów jazdy – w wersji do odczytu maszynowego oraz wdrożenie obowiązku stosowania europejskich standardów wymiany danych.

Kwestią powiązaną z funkcjonowaniem obu KPD oraz jakością danych w nich publikowanych jest ocena zgodności, o której mowa odrębnie we wszystkich czterech rozporządzeniach delegowanych. 

W tym zakresie rozporządzenia te ustanawiają ramy oceny przeprowadzanej przez organy krajowe/właściwe organy, czy wymagania w nich określone są przestrzegane. Ocena ta jest niezbędna w celu zapewnienia niezawodności, jakości i dostępności danych i usług informacyjnych. Państwa członkowskie są odpowiedzialne za przeprowadzenie tego procesu i mogą zażądać opisu dostarczonych danych i deklaracji zgodności od wszystkich interesariuszy procesu, w tym dostawców usług, zarządców infrastruktury transportowej, organizatorów publicznego transportu zbiorowego, przewoźników, itd.  Wyznaczony organ krajowy/właściwy organ jest zobowiązany do oceny zgodności wybranych deklaracji ze stanem faktycznym. Ocena ta nie stanowi oceny zgodności w rozumieniu przepisów o systemie oceny zgodności, z uwagi na jej ograniczenie jedynie do czynności inspekcyjnych (kontrolnych).

W związku z planowanym rozwojem funkcjonalności obu KPD, zwiększonym zakresem dostępnych danych oraz planowanym znacznym zwiększeniem liczby dostawców i odbiorców danych, konieczne jest wskazanie organu przeprowadzającego tę ocenę oraz współpracującego z KPD w celu zapewniania zakresu i jakości danych. 

Aktualnie do przeprowadzania oceny zgodności wskazane zostały:

− w ramach KPD GDDKiA – Główny Inspektor Transportu Drogowego. Ocena nie była dotąd jeszcze dokonywana; 

− w ramach KPD MMTIS – Instytut Transportu Samochodowego, który przeprowadził trzykrotnie ocenę ad hoc na potrzeby obowiązków sprawozdawczych, co było możliwe jedynie w ramach tymczasowej formuły funkcjonowania KPD.

Docelowe modele KPD wymagają znacznie większej aktywności w zakresie oceny zgodności ze spełnieniem wymogów zawartych w rozporządzeniach oraz wyznaczenia właściwego organu do jej przeprowadzenia. Np. w przypadku KPD MMTIS, który będzie znacząco rozbudowany m.in. o ogólnopolski rejestr przystanków komunikacyjnych i dworców oraz bazę rozkładów jazdy – spowoduje to istotne zwiększenie wolumenu danych oraz liczby dostawców. Szacując strukturę dostawców danych według modalności trasportu na podstawie danych zebranych w tymczasowym KPD multimodlanym można stwierdzić, że zdecydowana większość z nich (85%) to podmioty działające w ramach transportu drogowego. Wskazane jest także, aby ocena była przeprowadzana w sposób jednolity. Z tego powodu proponuje się, aby po odpowiednim wzmocnieniu kadrowym urzędu go obsługującego, Główny Inspektor Transportu Drogowego stanowił organ dokonujący oceny w przypadku obu KPD, tj. wynikających z obowiązków nałożonych przez cztery rozporządzenia delegowane  oraz był właściwy do prowadzenia współpracy w zakresie praktyk oceny, opracowywania mechanizmów egzekwowania zgodności oraz współpracy transgranicznej w porozumieniu z ministrem ds. transportu oraz Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad. 

W odniesieniu do obowiązku wdrożenia na sieci bazowej i kompleksowej TEN-T w terminie do dnia 31 grudnia 2026 r (załącznik IV dyrektywy ITS) usługi w zakresie minimalnych powszechnych informacji o ruchu związanych z bezpieczeństwem drogowym (usługa brd) należy nadmienić, że wymagania dla niej zostały określone w rozporządzeniu delegowanym 886/2013 (w związku z załącznikiem I do dyrektywy ITS – obszar priorytetowy III pkt 3.3) i dotyczą również KPD GDDKiA oraz realizowanego przez GDDKiA projektu Krajowy System Zarządzania Ruchem etap I (obecnie 1.100 km). Akualnie usługa brd realizowana jest na sieci bazowej i kompleksowej dróg TEN-T w ograniczonej formule, tj. w formie mapy dot. utrudnień (stosownie do ww. Sprawozdania). Dyrektywa ITS usługę brd definiuje poprzez, realizowaną już w KPD GDDKiA, przystępność i dostępność dokładnych danych o zdarzeniach i warunkach związanych z bezpieczeństwem, potrzebnych z myślą o informacjach związanych z bezpieczeństwem i usługach w zakresie zarządzania incydentami, ale oprócz tego wymagane jest również:

⎯ wdrożenie lub wykorzystywanie środków do wykrywania lub określania zdarzeń i warunków związanych z bezpieczeństwem;

⎯ określenie i stosowanie znormalizowanej listy informacji o zdarzeniach drogowych związanych z bezpieczeństwem („powszechnych komunikatów o ruchu”), która powinna być przekazywana użytkownikom ITS bezpłatnie;

⎯ zgodność i integrację „powszechnych komunikatów o ruchu” w ramach usług ITS obejmujących informacje w czasie rzeczywistym o ruchu i informacje o podróżach multimodalnych,

co możliwe dopiero będzie w przyszłości, tj. w ramach budowy Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem na całej sieci bazowej i kompleksowej dróg TEN-T będącej w zarządzie GDDKiA i jego integracji z systemami funkcjonującymi i planowanymi do wdrożenia w węzłach miejskich sieci TEN-T.

Istotnym powodem dla wprowadzenia zaplanowanych zmian ustawowych jest również fakt, iż wdrażane w Polsce rozwiązania i działania realizowane w obszarze cyfryzacji zarządzania ruchem drogowym oraz udostępniania informacji dotyczących podróży nie posiadają dotąd szczegółowych uregulowań prawnych. Aktualnie są one prowadzone w oparciu o przepisy ogólne, w tym przepisy właściwych rozporządzeń delegowanych wydanych na podstawie Dyrektywy 2010/40/UE. Z uwagi na różny charakter i wymagania ww rozporządzeń delegowanych wynikający z rodzaju usług w nich opisanych nie wytworzył się spójny system możliwy do wykorzystania dla wdrażania postanowień dyrektywy ITS zapewniający jednolity model cyfryzacji informacji i udostępniania danych do ponownego wykorzystania na potrzeby usług ITS. Rewizja dyrektywy ITS, nagląca potrzeba przyśpieszenia w Polsce procesu cyfryzacji zarządzania ruchem drogowym oraz stworzenia odpowiednich narzędzi na rzecz cyfryzacji informacji dla użytkowników dróg oraz o pasażerskich przewozach regularnych na potrzeby nowoczesnej mobilności multimodalnej uzasadniają potrzebę wprowadzenia szczegółowych przepisów regulujących te kwestie.

Z wyrazami szacunku