Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zasadach realizacji planu społeczno-klimatycznego (numer z wykazu UC102).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12402952/katalog/13162574#13162574

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 22 października 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Projektowana ustawa określa zasady realizacji planu społeczno-klimatycznego, w zakresie w jakim wdraża on Społeczny Fundusz Klimatyczny, zwany dalej „Funduszem”, o którym mowa w art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/955 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie ustanowienia Społecznego Funduszu Klimatycznego i zmieniającego rozporządzenie (UE) 2021/1060 (Dz. Urz. UE L 130 z 16.05.2023, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem 2023/955”, podmioty uczestniczące we wdrażaniu tego Funduszu oraz tryb współpracy między nimi.

Rozporządzenie 2023/955 ustanawia Fundusz na okres od 2026 r. do 2032 r. Fundusz zapewnia państwom członkowskim wsparcie finansowe na środki i inwestycje uwzględnione w ich planach społeczno-klimatycznych. Środki i inwestycje wspierane w ramach Funduszu muszą przynosić korzyści gospodarstwom domowym, mikroprzedsiębiorstwom i użytkownikom transportu, znajdującym się w trudnej sytuacji i szczególnie dotkniętym włączeniem emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków i sektora transportu drogowego w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2003, str. 32, z późn. zm.), w szczególności gospodarstwom domowym dotkniętym ubóstwem energetycznym lub gospodarstwom domowym dotkniętym ubóstwem transportowym.

Ogólnym celem Funduszu jest przyczynianie się do sprawiedliwej społecznie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej. Celami szczegółowymi Funduszu są: wspieranie gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji – za pomocą tymczasowego bezpośredniego wsparcia dochodów oraz za pomocą środków i inwestycji mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej budynków, obniżenie emisyjności ogrzewania i chłodzenia budynków, w tym przez integrację w budynkach wytwarzania energii odnawialnej i magazynowanie takiej energii – a także zapewnienie lepszego dostępu do bezemisyjnych i niskoemisyjnych mobilności i transportu.

Część środków z Funduszu można przeznaczyć na tymczasowe bezpośrednie wsparcie dochodów gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji w celu zmniejszenia wpływu wzrostu cen paliw kopalnych wynikającego z włączenia emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków i sektora transportu drogowego w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE. Wsparcie, o którym mowa, powinno mieć charakter tymczasowy. Docelowo beneficjenci powinni mieć możliwość skorzystania z oferty inwestycyjnej Funduszu i innych źródeł lub inwestycji publicznych, aby zmniejszyć zapotrzebowanie na energię czy paliwa, a w konsekwencji wyjść z ubóstwa energetycznego lub transportowego.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia 2023/955 każde państwo członkowskie jest obowiązane do przedłożenia Komisji Europejskiej swojego planu społeczno-klimatycznego. Plan zawiera spójny zestaw istniejących lub nowych krajowych środków i inwestycji mających na celu zaradzenie skutkom opłat za emisję gazów cieplarnianych dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji oraz użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, aby zapewnić przystępne cenowo ogrzewanie, chłodzenie i mobilność, jednocześnie wspomagając środki niezbędne do osiągnięcia celów klimatycznych Unii Europejskiej (UE) i przyspieszając ich realizację. Mając na uwadze, że ze względów klimatycznych Polska należy do grona państw z zapotrzebowaniem na ciepło przekraczającym średnią unijną konieczne jest przedłożenie regulacji wprowadzającej korzystne dla jej adresatów rozwiązania finansowe pozwalające na przeprowadzenie transformacji energetycznej metodą zachęt, z korzyścią dla wszystkich regionów Polski. 

Mając na uwadze powyższe jednocześnie należy podkreślić, że projektowana ustawa jest działaniem odrębnym, jednakże równoległym i komplementarnym, wobec samego planu społeczno-klimatycznego. Plan jest odrębnie procedowanym dokumentem merytorycznym, opracowywanym przez Polskę jako państwo członkowskie UE zgodnie z przepisami rozporządzenia 2023/955. Następnie, po przeprowadzeniu konsultacji publicznych, jest on przedkładany do zatwierdzenia przez Komisję Europejską, po czym staje się podstawą dla realizacji kamieni milowych i wartości docelowych w celu pozyskiwania dla Polski płatności z Funduszu.

Projektowana ustawa będzie natomiast zawierała rozwiązania operacyjne i proceduralne, służące ustanowieniu efektywnego systemu zarządzania i kontroli wdrażania planu społeczno-klimatycznego. Rozporządzenie 2023/955 nie określa ani systemu instytucjonalnego wdrażania Funduszu, ani też systemu realizacji planu społeczno-klimatycznego, pozostawiając państwom członkowskim UE swobodę jego ukształtowania i wdrażania.

Projektowana ustawa będzie oparta na rozwiązaniach prawnych analogicznych do tych, które są stosowane w polityce spójności na podstawie ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 (Dz. U. poz. 1079, z późn. zm.).

Celem projektowanej ustawy jest określenie zasad realizacji planu społeczno-klimatycznego, w zakresie w jakim wdraża on Fundusz, podmioty uczestniczące we wdrażaniu tego Funduszu oraz tryb współpracy między nimi.

Projektowana ustawa stanowi, że zadania państwa członkowskiego określone w przepisach rozporządzenia 2023/955, w tym w zakresie negocjacji i podpisania stosownej umowy z Komisją Europejską, wykonuje – o ile ustawa nie stanowi inaczej – minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego.

Zgodnie z projektem ustawy to również minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, w porozumieniu z właściwymi ministrami i we współpracy z zarządami województw oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi, z uwzględnieniem strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2025 r. poz. 198), opracowuje projekt planu społeczno-klimatycznego, który następnie – zgodnie z wymogami określonymi w art. 5 rozporządzenia 2023/955 – jest poddawany szerokim konsultacjom publicznym. Na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego plan społeczno-klimatyczny jest przyjmowany przez Radę Ministrów w drodze uchwały, przed jego przekazaniem do Komisji Europejskiej.

Podstawę systemu realizacji planu społeczno-klimatycznego stanowią w szczególności przepisy prawa określające warunki i procedury działania podmiotów uczestniczących w realizacji planu społeczno-klimatycznego, w tym w realizacji środków lub inwestycji, wytyczne oraz plan społeczno-klimatyczny. Środek lub inwestycja są realizowane na podstawie przepisów właściwych dla działu administracji rządowej, w ramach którego są one realizowane, natomiast w zakresie nieuregulowanym w tych przepisach zastosowanie będą miały przepisy projektowanej ustawy.

Narzędziem mającym na celu zapewnienie jednolitości sposobu realizacji planu społeczno-klimatycznego i prawidłowości realizacji zadań i obowiązków określonych projektowaną ustawą będą wytyczne. Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego będzie mógł wydać wytyczne określające warunki i procedury realizacji planu społeczno-klimatycznego, skierowane do instytucji uczestniczących w jego realizacji i stosowane przez te instytucje na podstawie właściwego porozumienia albo umowy oraz przez beneficjentów na podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu.

System instytucjonalny realizujący plan społeczno-klimatyczny tworzą – analogicznie jak w programach polityki spójności – instytucja zarządzająca (minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego) oraz działające na podstawie powierzenia (w drodze porozumienia albo umowy) instytucje pośredniczące oraz wdrażające.

Projektowana ustawa przewiduje, że instytucja audytowa (Szef Krajowej Administracji Skarbowej) będzie prowadziła audyt planu społeczno-klimatycznego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2025 r. poz. 1131). Będzie on prowadzony zgodnie ze strategią audytu przyjętą przez instytucję audytową oraz realizowany na zasadach stosowanych przy audycie krajowego programu operacyjnego i krajowego programu w rozumieniu ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej.

Projekt ustawy w ramach kontroli planu społeczno-klimatycznego przewiduje kontrole systemowe (służące sprawdzeniu prawidłowości realizacji zadań przez instytucje, którym powierzono zadania związane z realizacją planu społeczno-klimatycznego) oraz kontrole projektów (mające na celu sprawdzanie, czy udzielone finansowanie jest wykorzystywane w sposób prawidłowy oraz czy środki lub inwestycje w ramach planu zostały właściwie zrealizowane zgodnie ze wszystkimi mającymi zastosowanie przepisami).

W projekcie ustawy uregulowana została procedura przeprowadzania kontroli realizacji planu społeczno-klimatycznego. Za przeprowadzenie kontroli będzie odpowiedzialna instytucja zarządzająca lub instytucja pośrednicząca albo wdrażająca, jeżeli takie zadanie zostanie im powierzone. W związku z prowadzoną kontrolą instytucje te współpracują ze sobą, wymieniając, na wniosek, informacje o przeprowadzonych kontrolach i ich wynikach, informacje pokontrolne oraz dokumentację kontroli.

Jednocześnie w projekcie ustawy uregulowane zostały zagadnienia związane z nieprawidłowościami polegającymi na naruszeniu prawa wynikającymi z działania lub zaniechania każdego podmiotu uczestniczącego w realizacji planu społeczno-klimatycznego, z wyłączeniem państwa członkowskiego podczas wykonywania uprawnień władzy publicznej, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii Europejskiej przez obciążenie go nieuzasadnionym wydatkiem.

Stwierdzenie wystąpienia nieprawidłowości powoduje powstanie obowiązku podjęcia przez właściwą instytucję odpowiednich działań związanych z korygowaniem nieprawidłowych wydatków. Stwierdzenie wystąpienia nieprawidłowości oraz nałożenie wynikającej z niej korekty finansowej będzie poprzedzone czynnościami wyjaśniającymi prowadzonymi przez właściwą instytucję.

W przypadku stwierdzenia wystąpienia nieprawidłowości:

1) przed zatwierdzeniem wniosku o płatność – instytucja zatwierdzająca wniosek o płatność dokonuje pomniejszenia wartości wydatków kwalifikowalnych ujętych we wniosku o płatność złożonym przez beneficjenta o kwotę wydatków poniesionych nieprawidłowo;

2) po zatwierdzeniu wniosku o płatność – właściwa instytucja nakłada korektę finansową.

Beneficjent nie ponosi konsekwencji finansowych wystąpienia nieprawidłowości, jeżeli wynika ona bezpośrednio z działania lub zaniechania właściwej instytucji lub organów państwa. Fakt zaistnienia takiej nieprawidłowości stwierdza minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego wykonujący zadania państwa członkowskiego.

W zakresie, w jakim w ramach planu społeczno-klimatycznego będzie udzielana pomoc publiczna lub pomoc de minimis zastosowanie będą miały szczegółowe warunki i tryb jej udzielania. Projekt określa, że podmiotami udzielającymi takiej pomocy są instytucja zarządzająca, instytucje pośredniczące, instytucje wdrażające lub beneficjenci, a także inne podmioty, o których mowa w art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2025 r. poz. 468). Podmiotami udzielającymi pomocy będą mogły być również inne podmioty określone w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie przepisów projektowanej ustawy. Natomiast pomoc publiczna lub pomoc de minimis nieobjęta przepisami ww. rozporządzenia lub innymi przepisami będzie udzielana na warunkach i w trybie określonym w akcie będącym podstawą jej udzielenia.

Realizacja planu społeczno-klimatycznego podlega monitorowaniu przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

W projekcie ustawy uregulowana została procedura wyboru projektów do dofinansowania oraz procedura odwoławcza w przypadku niewybrania projektu do dofinansowania.

Wybór projektów do dofinansowania z planu społeczno-klimatycznego będzie dokonywany na podstawie przepisów właściwych dla realizacji odpowiednio określonych środków lub inwestycji lub ich części, z uwzględnieniem w szczególności terminu realizacji projektu, budżetu projektu oraz warunków kluczowych wynikających z planu społeczno-klimatycznego. W przypadku braku takich przepisów wybór projektów do dofinansowania będzie dokonywany zgodnie z przepisami projektowanej ustawy, które przewidują dwa tryby wyboru projektów do dofinansowania z planu społeczno-klimatycznego – do dofinansowania może być wybrany projekt zgłoszony do objęcia wsparciem ze środków pieniężnych planu społeczno-klimatycznego przez podmiot jednoznacznie określony ze względu na charakter lub cel projektu, wskazany przez właściwą instytucję, w tym dotyczący pomocy technicznej, albo projekt którego wybór odbywa się na zasadach określonych w projektowanej ustawie.

Jednocześnie w projekcie ustawy wskazane zostało, że w ramach planu społeczno-klimatycznego mogą być realizowane projekty grantowe.

Wnioskodawcy – w przypadku niewybrania jego projektu do dofinansowania – będzie przysługiwał wniosek o ponowną ocenę projektu, która będzie się odbywała w trybie określonym w projekcie ustawy. W przypadku rozpatrzenia wniosku o ponowną ocenę projektu, którego skutkiem będzie niewybranie projektu do dofinansowania albo pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia – wnioskodawcy będzie przysługiwała skarga do sądu administracyjnego.

Właściwa instytucja będzie mogła wyznaczyć ekspertów do udziału w wykonywaniu jej zadań związanych z wyborem projektów do dofinansowania lub z procedurą ponownej oceny projektów lub wynikających z umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu.

Jednocześnie właściwa instytucja – w przypadkach uregulowanych w projektowanej ustawie – będzie mogła unieważnić postępowanie w zakresie wyboru projektów do dofinansowania.

Podstawą objęcia projektu dofinansowaniem może być umowa o dofinansowanie projektu albo decyzja o dofinansowaniu projektu. Stroną umowy może być wyłącznie wnioskodawca, którego projekt został wybrany do dofinansowania.

W sytuacji, w której dany podmiot sektora finansów publicznych jest jednocześnie instytucją udzielającą dofinansowania i wnioskodawcą, podstawą objęcia go dofinansowaniem będzie decyzja o dofinansowaniu projektu.

Zgodnie z projektem ustawy środki pieniężne stanowiące dofinansowanie przekazane na realizację inwestycji lub środka albo ich części, w formie wsparcia zwrotnego, po wykonaniu zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu, oraz odsetki i inne przychody, a także zyski powstałe na skutek obrotu tymi środkami, będą podlegały zwrotowi na rachunek wskazany przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego i będą mogły być ponownie wykorzystane w formie wsparcia zwrotnego na realizację celów wskazanych przez tego ministra. Dysponentem tych środków będzie minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego.

Jednocześnie, w projekcie ustawy uregulowane zostały kwestie dotyczące przetwarzania danych osobowych w związku z realizacją planu społeczno-klimatycznego, w tym cel takiego przetwarzania oraz podmioty mogące przetwarzać takie dane.

Konsekwencją rozwiązań proponowanych w projekcie ustawy będzie konieczność dokonania odpowiednich zmian w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2025 r. poz. 198), ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1530, z późn. zm.), w ustawie z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 (Dz. U. poz. 1079, z późn. zm.). 

Projektowana ustawa wejdzie życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Projektowana ustawa nie wykracza poza minimalne regulacje wymagane do realizacji obowiązków wynikających z prawa Unii Europejskiej. Rozporządzenie 2023/955 nie określa systemu instytucjonalnego wdrażania Funduszu oraz realizacji planu społeczno-klimatycznego, pozostawiając państwom członkowskim Unii Europejskiej swobodę jego ukształtowania i wdrażania.

Z wyrazami szacunku