’Fit for 55′: delivering the EU’s 2030 Climate Target on the way to climate neutrality
COM/2021/550 final W grudniu 2020 r. Rada Europejska zatwierdziła nowy wiążący unijny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. W celu dostosowania wybranych obszarów do nowego celu redukcji emisji Komisja Europejska 14 lipca 2021 r. opublikowała pakiet propozycji legislacyjnych (tzw. pakiet „Fit for 55%”).
„Gotowi na 55” to zestaw wzajemnie powiązanych wniosków, które łącznie mają zapewnić realizację ambitnej polityki klimatycznej Unii Europejskiej.
W europejskim prawie o klimacie, będącym częścią europejskiego zielonego ładu, UE wyznaczyła sobie wiążący cel: osiągnięcie do roku 2050 neutralności klimatycznej. Oznacza to, że w najbliższych dekadach emisje gazów cieplarnianych muszą znacznie zmaleć. Pośrednim krokiem ku neutralności klimatycznej ma być ambitniejszy cel polegający na obniżeniu emisji do 2030 roku o co najmniej 55%. Pakiet „Gotowi na 55” to zestaw wniosków ustawodawczych mających zmienić i uaktualnić unijne przepisy oraz wprowadzić nowe inicjatywy, dzięki którym polityka UE będzie zgodna z celami klimatycznymi uzgodnionymi przez Radę i Parlament Europejski. Pakiet „Gotowi na 55” to zestaw wzajemnie powiązanych wniosków, z których wszystkie służą temu samemu celowi, jakim jest zapewnienie sprawiedliwej i konkurencyjnej transformacji ekologicznej do roku 2030 r. i w latach kolejnych. W miarę możliwości zwiększa się poziom ambicji określony w obowiązujących już przepisach, a w razie potrzeby wprowadza się nowe wnioski. Zasadniczo w ramach pakietu wzmacnia się osiem obowiązujących obecnie aktów prawnych i wprowadza się pięć nowych inicjatyw obejmujących szereg obszarów polityki i sektorów gospodarki: klimat, energię i paliwa, transport, budynki, użytkowanie gruntów i leśnictwo.
Wnioski ustawodawcze są poparte przeprowadzoną w ramach oceny skutków analizą, w której uwzględniono wzajemne powiązania w ramach całego pakietu. Z analizy tej wynika, że nadmierne uzależnienie od wzmocnionej polityki regulacyjnej skutkowałoby niepotrzebnie wysokimi obciążeniami gospodarczymi, natomiast poprzez samo ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych nie zdołano by uporać się z utrzymującymi się niedoskonałościami rynku i barierami nierynkowymi. Wybrana kombinacja środków z różnych dziedzin polityki stanowi zatem efekt starannego wyważenia ustalania opłat, celów, norm i środków wsparcia.
Propozycje z pakietu mają być spójnymi i zrównoważonymi rami realizacji unijnych celów klimatycznych:
- zapewnią transformację sprawiedliwą społecznie
- utrzymają i zwiększą innowacyjność i konkurencyjność przemysłu UE, a równocześnie zagwarantują równe warunki działania względem podmiotów gospodarczych z państw trzecich
- wzmocnią pozycję UE jako lidera globalnej walki ze zmianą klimatu.
Obecnie wnioski opierają się na już realizowanej polityce i obowiązującym prawodawstwie Unii Europejskiej. Plan działania w celu przeprowadzenia tej zmiany transformacyjnej określono w Europejskim Zielonym Ładzie. W Europejskim Zielonym Ładzie określono podstawowe elementy przyszłej gospodarki, w tym przełomowe strategie w zakresie bioróżnorodności, gospodarki o obiegu zamkniętym, eliminacji zanieczyszczeń, zrównoważonej i inteligentnej mobilności, fali renowacji, zrównoważonej żywności, wodoru, baterii, energii z morskich źródeł odnawialnych i wiele innych. Na wsparcie tej transformacji przeznaczono bezprecedensową ilość zasobów, czy to w ramach unijnego planu odbudowy, NextGenerationEU, którego wkład w transformację ekologiczną wynosi co najmniej 37 %, kolejnego długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027, czy też w ramach stałego koncentrowania się na zrównoważonym finansowaniu i odblokowaniu inwestycji prywatnych. We wszystkich unijnych dziedzinach polityki będą prowadzone działania celem wsparcia przejścia na neutralność klimatyczną, w tym w ramach polityki w zakresie badań naukowych, umiejętności i konkurencji oraz polityki przemysłowej i handlowej.
Pakiet ten opiera się również na wyraźnych dowodach nie tylko świadczących o konieczności osiągnięcia celu wyznaczonego na rok 2030, ale również wskazujących najlepszy i najbardziej sprawiedliwy sposób na jego osiągnięcie. W ramach Planu w zakresie celów klimatycznych na 2030 r. przeprowadzono ocenę możliwości i kosztów związanych z transformacją ekologiczną, która to ocena wskazuje, że bilans ten będzie korzystny w przypadku właściwej kombinacji środków z różnych dziedzin polityki. Wynika to z faktu, że to, co jest dobre dla planety, jest również dobre dla ludzi i gospodarki, o czym świadczy wzrost gospodarczy na poziomie ponad 62 % od roku 1990 i spadek emisji o 24 % w tym samym okresie, co wskazuje na wyraźne oddzielenie wzrostu gospodarczego od emisji CO2.
Pakiet obejmuje następujące wnioski ustawodawcze i inicjatywy polityczne:
Unijny system handlu uprawnieniami do emisji Komisja zaproponowała kompleksową zmianę obowiązującego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS). Celem jest ogólna redukcja do 2030 r. emisji w odnośnych sektorach o 61% w porównaniu z 2005 r. Ten ambitniejszy cel ma zostać osiągnięty dzięki zaostrzeniu obecnych przepisów i rozszerzeniu systemu. Komisja zaproponowała, by przede wszystkim:
- objąć systemem ETS emisje pochodzące z transportu morskiego
- stopniowo wycofywać przydział bezpłatnych uprawnień dla lotnictwa i sektorów, które mają zostać objęte mechanizmem dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM)
- wprowadzić – poprzez ETS – mechanizm kompensacji i redukcji CO2 dla lotnictwa międzynarodowego (CORSIA)
- zwiększyć środki finansowe udostępniane z funduszu modernizacyjnego i funduszu innowacyjnego
- wprowadzić zmiany w rezerwie stabilności rynkowej umożliwiające dalsze stabilne i właściwe funkcjonowanie ETS.
Komisja zaproponowała też, by utworzyć nowy, odrębny system handlu uprawnieniami do emisji dla budownictwa i transportu drogowego. Pomogłoby to państwom członkowskim w racjonalny kosztowo sposób zrealizować cele krajowe w ramach rozporządzenia o wspólnym wysiłku redukcyjnym. Projekt zakłada, że do 2030 r. emisje w tych sektorach zostaną ograniczone o 43% (w porównaniu z 2005 r.).
Cele redukcyjne państw członkowskich W sektorach, które nie są objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji ani rozporządzeniem o użytkowaniu gruntów, zmianie użytkowania gruntów i leśnictwie (LULUCF), wiążące roczne limity emisyjne wyznacza państwom członkowskim obecnie rozporządzenie o wspólnym wysiłku redukcyjnym. Główna zaproponowana przez Komisję zmiana dotyczy celów, które należy osiągnąć w tych sektorach najpóźniej w 2030 roku. Projekt rozporządzenia zwiększa unijny cel redukcyjny z obecnych 29% do 40% (w porównaniu z 2005 r.) oraz aktualizuje cele krajowe zgodnie z tym nowym założeniem. Przy obliczaniu celów krajowych nadal będzie uwzględniane PKB na mieszkańca z ograniczonymi, ukierunkowanymi korektami, co pozwoli zracjonalizować koszty.
Emisje i pochłanianie gazów cieplarnianych w ramach sektora użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa Komisja zaproponowała zwiększenie wkładu sektora użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) w realizację ambitniejszych celów klimatycznych UE. Konieczne jest odwrócenie obecnej tendencji spadkowej w pochłanianiu dwutlenku węgla i zwiększenie naturalnego pochłaniania w całej UE. Zmiana obecnych przepisów zakłada przede wszystkim:
- ustanowienie unijnego celu polegającego na pochłanianiu netto gazów cieplarnianych w wysokości co najmniej 310 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla do 2030 r. Wartość ta jest rozłożona na państwa członkowskie jako wiążące cele
- uproszczenie przepisów o rozliczaniu i dostosowaniu się do wymogów oraz usprawnienie monitorowania
- poszerzenie od 2031 r. zakresu rozporządzenia, tak aby objęło emisje z sektora rolnego inne niż CO2
- wyznaczenie celu UE polegającego na zapewnieniu neutralności klimatycznej do 2035 r. w tym nowym połączonym sektorze gruntów.
Energia ze źródeł odnawialnych Pakiet „Gotowi na 55” zawiera propozycję nowelizacji dyrektywy o odnawialnych źródłach energii. Proponuje, by do 2030 r. podnieść obecny unijny cel, którym jest udział odnawialnych źródeł energii w ogólnym koszyku energetycznym, z 32% do co najmniej 40%. Proponuje też wprowadzenie lub udoskonalenie sektorowych celów cząstkowych i środków we wszystkich sektorach, ze szczególnym uwzględnieniem tych, w których integracja odnawialnych źródeł energii przebiega wolniej, zwłaszcza w dziedzinie transportu, budownictwa i przemysłu.
Efektywność energetyczna Komisja zaproponowała zmianę obecnej dyrektywy o efektywności energetycznej polegającą na podniesieniu obecnego ogólnounijnego celu z 32,5% do 36% w przypadku zużycia energii końcowej i do 39% w przypadku zużycia energii pierwotnej. Ponadto nowelizacja zawiera pewne przepisy mające skłonić państwa członkowskie do intensywniejszych wysiłków na rzecz efektywności energetycznej. Przewiduje mianowicie zaostrzenie obowiązków dotyczących rocznych oszczędności energii i wprowadza nowe przepisy zmniejszające zużycie energii w budynkach sektora publicznego, a także ukierunkowane środki ochrony konsumentów podatnych na zagrożenia.
Opodatkowanie energii Propozycja zmiany dyrektywy Rady o opodatkowaniu produktów energetycznych i energii elektrycznej przewiduje:
- dostosowanie opodatkowania do unijnej polityki w dziedzinie energii, środowiska i klimatu
- ochronę i usprawnienie rynku wewnętrznego UE poprzez uaktualnienie zakresu produktów energetycznych i struktury stawek oraz racjonalniejsze stosowanie przez państwa członkowskie zwolnień podatkowych i obniżek podatku
- utrzymanie zdolności do generowania dochodów budżetowych państw członkowskich.
Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 Projekt, w którym Komisja wprowadza mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO
2 (CBAM), ma zapobiec sytuacji, w której działania redukcyjne UE będą niweczone przez wzrost emisji poza jej granicami w wyniku przeniesienia produkcji poza UE (gdzie polityki przeciwdziałania zmianie klimatu są mniej ambitne niż polityki unijne) lub przez zwiększony import produktów wysokoemisyjnych. Mechanizm ma być w pełni zgodny z zasadami handlu międzynarodowego.
Społeczny Fundusz Klimatyczny Propozycja dotycząca Społecznego Funduszu Klimatycznego dotyczy skutków społecznych i dystrybucyjnych nowo proponowanego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla budownictwa i transportu drogowego. W latach 2025–2032 fundusz zapewni 72,2 mld euro według metodyki przydziału środków, by wyrównać spodziewany nierówny wpływ nowego systemu na państwa członkowskie i w ich obrębie.
Źródło: Komisja Europejska, Rada Europejska
