The EU Role in Global Health

COM/2010/0128 final  

W niniejszym komunikacie zawarto propozycję wizji UE w zakresie zdrowia na świecie, określono główne zasady, które powinno się stosować do wszystkich istotnych sektorów polityki, a także wskazano obszary, w których UE mogłaby poprawić skuteczność swoich działań.

Kształt współczesnego zdrowia publicznego ewoluował na przestrzeni stuleci. Teorie zdrowia publicznego ewoluowały wraz ze zmianami społeczno-kulturowymi i ekonomicznymi. Obecnie wkraczamy w czwarty etap rozwoju teorii zdrowia publicznego, co wiąże się z wyraźnie wyodrębniającą się nową agendą zdrowia publicznego zdominowaną przez choroby chroniczne, zaburzenia psychiczne i urazy, globalne zmiany klimatyczne oraz socjoekonomiczne determinanty zdrowia. Jednym z ważniejszych elementów wpływających na efektywność w zakresie zdrowia publicznego jest silne przywództwo i umiejętna koordynacja działań. Rolę liderów w dziedzinie zdrowia publicznego pełnią tzw. globalni aktorzy zdrowotni. Do takiego miana pretenduje także Unia Europejsk.

Pojęcie zdrowia na świecie definiuje się na różne sposoby. Wiąże się ono z poprawą zdrowia na całym świecie, zmniejszaniem różnic i ochroną przed globalnymi zagrożeniami zdrowotnymi. Przeciwdziałanie problemom w zakresie zdrowia na świecie wymaga uspójnienia wszystkich działań i kierunków polityki wewnętrznej i zagranicznej w oparciu o przyjęte zasady.

Traktat o Unii Europejskiej stanowi, że przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia. Karta praw podstawowych stanowi ponadto, że każdy ma prawo dostępu do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustanowionych w ustawodawstwach i praktykach krajowych. Większa spójność między odpowiednimi kierunkami polityki wewnętrznej i zagranicznej UE przyczyni się do wzmocnienia roli, jaką odgrywa ona na świecie. Europejski model społeczny, surowe normy w zakresie bezpieczeństwa oraz pozycja zajmowana przez UE w światowym handlu i pomocy rozwojowej umożliwiają jej odegranie głównej roli w zakresie poprawy zdrowia na świecie. Zdrowie uzależnione jest od czynników społecznych, gospodarczych i środowiskowych, a te z kolei w coraz większym stopniu podlegają wpływom globalizacji. Ogólnie rzecz biorąc, poprawa zdrowia jest także powiązana z większą sprawiedliwością społeczną. Tezę tę potwierdza dodatkowo wpływ kryzysu finansowego i kryzysu cen żywności na osoby ubogie.

Wydany w 2008 r. przez Światową Organizację Zdrowia Raport w sprawie społecznych determinantów zdrowia dowodzi, że postępowi muszą towarzyszyć zmiany w obecnym rozkładzie sił – w sferze politycznej, gospodarczej, społecznej oraz w zakresie równości płci. W ciągu ostatniego wieku średnia długość życia uległa podwojeniu z 30 do 64 lat. Z jednej strony zwiększył się dostęp do profilaktyki, leczenia i opieki. Z drugiej jednak strony przepaść między ludźmi bogatymi a biednymi w poszczególnych krajach oraz między poszczególnymi krajami uległa zwiększeniu. Przyrost naturalny, urbanizacja, starzenie się społeczeństw, niezdrowy tryb życia, degradacja środowiska, słaby dostęp do bezpiecznej wody pitnej i żywności oraz do usług zdrowotnych, a także rozwarstwienie społeczne i ekonomiczne wymagają podjęcia równoczesnych działań w wielu sektorach na szczeblu globalnym.

Polityka w zakresie zdrowia publicznego musi więc wyjść poza szczebel krajowy i wymaga silnych instytucji o zasięgu globalnym oraz skoordynowanych wysiłków. Światowe Zgromadzenie Zdrowia (WHA) jest uprawnione do uchwalania rezolucji i wiążących zarządzeń międzynarodowych. Ramowa Konwencja Kontroli Wyrobów Tytoniowych jest pierwszym międzynarodowym traktatem zdrowotnym. Ostatnio WHA uchwaliło zarządzenia w sprawie zdrowia międzynarodowego, stanowiące ramy dla skoordynowanego zarządzania sytuacjami kryzysowymi dotyczącymi zdrowia publicznego. Większość rezolucji WHA nie jest jednak wiążąca, a ich przestrzeganie jest uzależnione od możliwości krajowych i woli politycznej.

Traktat o Unii Europejskiej nakłada na UE obowiązek walki z wykluczeniem społecznym i dyskryminacją oraz promowania sprawiedliwości i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochrony praw dziecka. Przewiduje on również umacniane i promowanie przez Unię swoich wartości w stosunkach zewnętrznych. UE uzgodniła wspólne wartości, polegające na solidarności mającej na celu wspieranie sprawiedliwego i powszechnego systemu wysokiej jakości opieki zdrowotnej. Również jeden z najnowszych komunikatów Komisji podnosi kwestię wyzwań związanych z nierównościami zdrowotnymi w Unii Europejskiej.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi podstawę działań UE zmierzających do poprawy zdrowia w państwach trzecich. Przewiduje rozwijanie przez Unię i państwa członkowskie współpracy z państwami trzecimi i właściwymi organizacjami międzynarodowymi w obszarze zdrowia publicznego, a także nakłada obowiązek zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań podejmowanych przez Unię.

W Europejskiej strategii zdrowia dostrzeżono potrzebę trwałego zbiorowego przywództwa w dziedzinie zdrowia na świecie w celu osiągnięcia lepszych wyników na tym polu w Europie i poza jej granicami. Poprzez programy ramowe w zakresie badań UE wspiera badania na każdym etapie cyklu innowacji. Wsparcie to obejmuje badania podstawowe, badania kliniczne oraz badania nad zdrowiem publicznym i usługami zdrowotnymi; uwzględnia się również technologie informatyczne i komunikacyjne (ICT) dla potrzeb zdrowia (e-zdrowie). Również działania UE w zakresie norm środowiskowych lub wdrażania wielostronnych umów w sprawie ochrony środowiska odgrywają pozytywną rolę w kontekście zdrowia na świecie.  

Źródło: Komisja Europejska, Uniwersytet Medyczny w Lublinie