Noty tematyczne o Unii Europejskiej: Swobodny przepływ pracowników

Jedną z czterech swobód, z których korzystają obywatele UE, jest swobodny przepływ pracowników. Obejmuje on prawo pracowników do przemieszczania się i pobytu, prawo wjazdu i pobytu członków rodziny oraz prawo do podejmowania pracy w innym państwie członkowskim UE i bycia traktowanym na równi z obywatelami tego państwa członkowskiego. Ograniczenia stosuje się w odniesieniu do służby publicznej. Funkcję specjalnej agencji do spraw swobodnego przepływu pracowników, w tym pracowników delegowanych, pełni Europejski Urząd ds. Pracy.

Od powstania UE swobodny przepływ pracowników jest jedną z jej podstawowych zasad. Ustanowiony w art. 45 TFUE, należy do podstawowych praw pracowników i stanowi uzupełnienie swobodnego przepływu towarów, kapitału i usług na jednolitym rynku europejskim. Swobodny przepływ pracowników oznacza zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy i zatrudnienia. Ponadto artykuł ten stanowi, że pracownik UE ma prawo do przyjęcia oferty zatrudnienia, do swobodnego przemieszczania się po terytorium państwa, do przebywania w nim w celu podjęcia pracy oraz do pozostawania w nim pod pewnymi warunkami po ustaniu zatrudnienia.

Według danych Eurostatu w 2019 r. 3,3% (wzrost w stosunku do 2,4% w 2009 r.) obywateli UE w wieku produkcyjnym (20-64 lat) mieszkało w państwie UE innym niż kraj, którego są obywatelami. Ponadto zarejestrowano 1,5 mln pracowników transgranicznych i 4,6 mln pracowników delegowanych. Państwa członkowskie znacznie się między sobą różnią, jeśli chodzi o odsetek migrujących obywateli UE – wynosi on od 0,8% w Niemczech do 19,4% w Rumunii. Wśród migrujących obywateli UE odnotowano wyższy wskaźnik zatrudnienia (75,5%) niż wśród osób mieszkających w kraju, którego są obywatelami (73,1%). Ponadto w latach 2011-2019 mobilność osób o wysokich kwalifikacjach wzrosła o 4 punkty procentowe, co sprzyjało obiegowi wiedzy w UE.

Od lat 60. XX wieku prawo do swobodnego przepływu pracowników zapisywano w różnych rozporządzeniach i dyrektywach. Kilkakrotnie unowocześniano rozporządzenie ustanawiające w sprawie swobodnego przepływu pracowników (rozporządzenie 1612/68) oraz dyrektywę uzupełniającą w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie pracowników (dyrektywa Rady 68/360). Obecnie kluczowe przepisy UE to dyrektywa 2004/38/WE w sprawie prawa do przemieszczania się i pobytu, rozporządzenie 492/2011 w sprawie swobodnego przepływu pracowników oraz rozporządzenie 2019/1149 ustanawiające Europejski Urząd ds. Pracy.

Parlament Europejski zawsze podkreślał, że UE i jej państwa członkowskie powinny koordynować działania w celu wspierania swobodnego przepływu pracowników.

W rezolucji z 16 stycznia 2014 r. w sprawie respektowania podstawowego prawa do swobodnego przepływu w UE Parlament przypomniał, że prawa do swobodnego przepływu w celach zawodowych nie należy wiązać z nieprawnym wykorzystywaniem systemów zabezpieczenia społecznego, oraz wezwał państwa członkowskie do powstrzymania się od wszelkich działań mogących naruszać prawo do swobodnego przepływu.

Parlament poparł utworzenie Europejskiego Urzędu ds. Pracy (ELA) w rezolucji ustawodawczej z 16 kwietnia 2019 r. Nawoływał do utworzenia jednego wspólnego portalu poświęconego swobodzie przepływu, a także postulował, by ELA mógł proponować z własnej inicjatywy wspólne inspekcje. Ponadto dodał do jego głównych zadań współpracę w zakresie pracy nierejestrowanej, dzięki czemu europejska platforma na rzecz przeciwdziałania pracy nierejestrowanej (która powstała w 2016 r. przy silnym poparciu ze strony Parlamentu) kontynuuje swoją działalność.

W rezolucji z 17 kwietnia 2020 r. w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz walki z pandemią COVID-19 i jej skutkami Parlament zaapelował o to, by pracownicy sezonowi i transgraniczni, zwłaszcza w kluczowych sektorach, mogli przekraczać granice. 19 czerwca 2020 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie ochrony pracowników transgranicznych i sezonowych w Unii w kontekście kryzysu wywołanego COVID-19.

Podstawa prawna – Artykuł 3 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE); art. 4 ust. 2 lit. a), art. 20, 26 i 45-48 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)..

Tematy szczegółowe: Prawo pracowników do przemieszczania się i prawo pobytu; Zatrudnienie; Orzecznictwo dotyczące swobodnego przepływu pracowników; Ograniczenia swobodnego przepływu; Działania wspierające swobodny przepływ; Wpływ pandemii COVID-19 na swobodny przepływ pracowników.

Więcej informacji pod linkiem.

Źródło: Regina Konle-Seidl, Parlament Europejski