Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych (numer z wykazu 125).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12401252/katalog/13150874#13150874

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 29 sierpnia 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Propozycja nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 11 stycznia 2021 r. w sprawie pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 780), zwanego dalej „rozporządzeniem”, wynika z potrzeby  zapewnienia ciągłości pracy eksploatacyjnej w najbliższych latach, a także z potrzeby skutecznego szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach, o których mowa w art. 22d ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, zwanych dalej „stanowiskami kolejowymi”, które musi uwzględniać dynamiczny rozwój PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. oraz PKP Intercity S.A. i trwający proces inwestycyjny w obu ww. podmiotach rynku kolejowego. Należy mieć na uwadze, iż ze względu na zmieniającą się technologię wykorzystywaną przy realizacji procesu przewozowego, zdezaktualizował się obecnie funkcjonujący proces przygotowania zawodowego. Dlatego proces ten powinien zostać dostosowany do zmieniających się warunków prowadzenia ruchu kolejowego, jak również rynku pracy.

Projektodawca proponuje w odniesieniu do czasu trwania przygotowania zawodowego doprecyzowanie wliczania okresów zatrudnienia, przygotowania zawodowego, ale i czasu zajęć wynikających z programów nauczania w szkole, którą ukończył kandydat na stanowisko kolejowe. Stąd nadano nowe brzmienie § 8 rozporządzenia. 

W § 11 w ust. 1 w pkt 3 zaproponowano zmianę polegającą na wprowadzeniu wymogu wykonania co 2 lata badań psychologicznych w ramach badań okresowych w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowisku kolejowym: prowadzący pojazdy kolejowe powyżej 41 roku życia, a nie jak wcześniej powyżej 50 roku życia. Celem tej zmiany jest zwiększenie bezpieczeństwa przewozów kolejowych.

Zmiany w § 25 rozporządzenia wynikają z obecnych uwarunkować rynkowych. Obecna sytuacja w zatrudnieniu wskazuje, że wśród osób posiadających wyższe wykształcenie coraz trudniej jest pozyskać osoby posiadające jednocześnie kwalifikacje zawodowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach kolejowych i posiadających doświadczenie zawodowe osób egzaminowanych. Stwarza to problem w powoływaniu komisji egzaminacyjnych stwierdzających kwalifikacje pracowników zatrudnionych na stanowiskach kolejowych, zwanych dalej „komisjami egzaminacyjnymi”, w związku z tak określonymi wymaganiami dla wchodzącego do ich składu przewodniczącego. Przewidziane w projekcie umożliwienie powoływania do kierowania pracami komisji również pracowników ze stanowisk kierowniczych z wykształceniem wyższym, ale bez kwalifikacji pracownika kolejowego albo z wykształceniem średnim i uprawnieniami zawodowymi w zwiększonym stażu na tych stanowiskach pozytywnie wpłynie na poprawę tej sytuacji (zmiany w § 25 w ust. 5 w pkt 1 rozporządzenia). 

Jednocześnie w projekcie przewiduje się zmiany dotyczące sekretarza komisji. Proponuje się rezygnację z dotychczasowych regulacji w zakresie powoływania sekretarza do składu komisji egzaminacyjnej (zmiany w § 25 w ust. 1, 3 i ust. 5 pkt 3 rozporządzenia). Zgodnie z projektowanymi przepisami sekretarza będzie wyznaczał pracodawca lub wyspecjalizowana jednostka szkoleniowa spośród osób zatrudnionych u pracodawcy lub w wyspecjalizowanej jednostce szkoleniowej, które posiadają wiedzę w zakresie obsługi administracyjnej komisji egzaminacyjnych, dokumentów i regulacji niezbędnych do przeprowadzenia egzaminu i nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za wskazane przestępstwa (zmiany w § 25 ust. 7 rozporządzenia). Wyłączenie sekretarza komisji z osób powoływanych do składu komisji egzaminacyjnej wynika z faktu, że sekretarz komisji nie jest zobligowany do posiadania uprawnień, kompetencji i doświadczenia zawodowego, jak przewodniczący czy też członkowie komisji. Wystarczające będzie, aby była to osoba posiadająca wiedzę w zakresie działania komisji egzaminacyjnych i dokumentacji niezbędnej do prowadzenia egzaminów. Takich osób w uprawnionym podmiocie może być kilka. Proponowana w tym zakresie zmian ułatwi powołanie komisji egzaminacyjnej oraz przyczyni się do sprawniejszego przeprowadzania egzaminów. 

W dodawanym ust. 8 w § 25 przewidziano możliwość powołania do komisji egzaminacyjnej przez Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, zwanego dalej „Prezesem UTK”, na wniosek pracodawcy lub wyspecjalizowanej jednostki szkoleniowej, większej liczbę osób niż określona w § 25 ust. 5 rozporządzenia. Spośród tych osób, zgodnie z dodawanym ust. 9 w § 25, pracodawca lub wyspecjalizowana jednostka szkoleniowa mieliby możliwość wyboru wskazania wymaganych dwóch członków komisji oraz przewodniczącego. Wprowadzenie proponowanych rozwiązań wynika z faktu, że niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, gdy jeden z członków komisji lub przewodniczący jest nieobecny (sytuacje losowe, ad hoc). Sytuacje te implikują zablokowanie prac komisji i opóźnienia w przeprowadzaniu egzaminów. Proponuje się zatem wprowadzenie możliwość powoływania na członków komisji większej liczby osób, co wpłynie pozytywnie na zwiększenie elastyczności w zakresie zarządzania terminami przeprowadzanych egzaminów. 

Konsekwencją wprowadzenia powyższej zmiany jest ujęta w projekcie zmiana § 27 pkt 7 rozporządzenia. Przewodniczący komisji egzaminacyjnej będzie powiadamiał pisemnie właściwego miejscowo dyrektora oddziału terenowego Urzędu Transportu Kolejowego nie tylko jak dotychczas o terminie i miejscu przeprowadzenia egzaminu, ale również o składzie komisji egzaminacyjnej.

Doświadczenie i obserwacja części pisemnej egzaminu teoretycznego wskazuje, że obecnie zastosowany przelicznik – na każde pytanie 3 minuty – powoduje, że czas trwania egzaminu jest zbyt długi, szczególnie przy zastosowaniu większej liczby pytań (np. przy 60 pytaniach – czas na napisanie testu to 180 minut). Praktyka pokazuje, że uczestnikom egzaminów rozwiązanie testu zawierającego 60 pytań zajmuje od 30 minut do 90 minut. Stąd zaproponowano w projekcie zmianę przepisów § 32 ust. 3 oraz § 44 ust. 4 rozporządzenia dotyczących czasu trwania ww. egzaminów, określając na każde pytanie 2 minuty.

Zmiana brzmienia § 39 wynika z tego, że obecnie nie rozróżnia się uprawnień ze względu na trakcję parową, spalinową, czy też elektryczną, a jedynie ze względu na posiadanie uprawnień do obsługi konkretnego pojazdu kolejowego. Mając na uwadze powyższe zasadna jest rezygnacja z określania w świadectwie zdania egzaminu kwalifikacyjnego dla prowadzącego pojazdy kolejowe rodzaju trakcji na rzecz określenia w nim typu pojazdu kolejowego.

Zaproponowana zmiana w § 42 w ust. 2 w pkt 2 wynika z faktu, że przerwa w pracy może być spowodowana wieloma przyczynami i może dotyczyć pracownika z wieloletnim doświadczeniem na danym stanowisku kolejowym. Okres 6 miesięcy jest okresem dość krótkim (w odniesieniu do wykonywanych czynności zawodowych), a przerwa w pracy na danym stanowisku kolejowym krótsza niż 12 miesięcy nie powinna implikować konieczności przeprowadzania autoryzacji. W przypadku gdy ciągła przerwa w pracy na danym stanowisku kolejowym trwa dłużej niż 12 miesięcy należy przeprowadzić egzamin weryfikacyjny, dlatego przepis o obowiązku przeprowadzenia autoryzacji w przypadku przerwy w pracy trwającej ponad 6 miesięcy jest zbędny. 

Proponowane uchylenie ust. 4–6 w § 42 wynika z archaiczności tych przepisów, gdyż prowadzący pojazdy kolejowe wykonują obowiązki służbowe na bocznicach lub infrastrukturze wydzielonej, które mają niewielką długość (kilkaset metrów do kilku kilometrów) oraz są usytuowane na niewielkim obszarze i nie ma potrzeby przeprowadzać procedur nabywania znajomości szlaku na liniach kolejowych. Należy zauważyć, że przeciętny maszynista ma znajomość szlaku na długości zazwyczaj od kilkuset do nawet kilku tysięcy kilometrów linii kolejowych i z tego względu znajomość szlaku jest uzasadniona.

Mając na uwadze, że obecnie nie ma możliwości zweryfikowania wiedzy pracownika zatrudnianego na stanowisku kolejowym, a wykonującego czynności u innego pracodawcy proponuje się dodanie nowego pkt 5 w ust. 1 w § 46 określającego, że przesłanką przeprowadzenia egzaminu weryfikacyjnego będzie także stwierdzenie przez pracodawcę konieczność przeprowadzenia takiego egzaminu w przypadku, gdy pracownik posiadał kwalifikacje do wykonywania czynności na stanowisku kolejowym u innego pracodawcy. Nowy pracodawca, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na stanowisku kolejowym, powinien mieć możliwość weryfikacji wiedzy zawodowej (teoretycznej i praktycznej) nowo zatrudnianego pracownika, szczególnie w przypadku, kiedy pracownik ten wcześniej wykonywał pracę u innego przewoźnika lub zarządcy infrastruktury w oparciu o inne regulacje wewnętrzne. 

Nadanie nowego brzmienia przepisu § 48 ust. 1 wynika z faktu, że wysokość opłaty egzaminacyjnej nie uległa zmianie od 2004 roku. W sytuacji podziału 70% opłaty między członków komisji, kwota przypadająca za jednego egzaminowanego jest obecnie bardzo niskiej wartości. Istnieje wiec konieczność urealnienia wysokości opłaty, biorąc chociażby pod uwagę ogólny wzrost wynagrodzeń na przestrzeni ostatnich 20 lat. 

Projekt w zakresie zmian w załączniku nr 1 do rozporządzenia przewiduje w szczególności wprowadzenie wariantu D, który pozwala na przeprowadzenie procesu szkolenia na stanowisko dyżurnego ruchu przez kandydatów nie posiadających wykształcenia kierunkowego, czy też stażu pracy na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego przez przeprowadzenie dedykowanego dla takiego wariantu cyklu przygotowania zawodowego oraz wprowadzenie zmian w programach przygotowania zawodowego.  Zmiany w programach przygotowania zawodowego wynikają m.in. z rozwoju łączności cyfrowej, innego zakresu obowiązków na poszczególnych stanowiskach kolejowych, a także doświadczeń z prowadzonych szkoleń i egzaminów, które uwydatniły konieczność zmian w zakresie liczby godzin przygotowania zawodowego i zakresu przekazywanej wiedzy. Ponadto wprowadzone zmiany określają liczbę godzin szkolenia dla poszczególnych tematów, a nie jak dotychczas liczbę dni szkoleniowych. W celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych doprecyzowano, że jedna godzina szkolenia równa się 60 minutom. Ponadto zmienił się wymagany staż pracy na stanowisku konduktora lub manewrowego z roku na co najmniej 6 miesięcy – w pkt 4 w części „Kierownik pociągu pasażerskiego i towarowego” w ppkt I w wariancie B w pkt 2, analogicznie w przypadku rewidenta taboru (pkt 7 ppkt I w wariancie B). W części „Kierownik pociągu gospodarczego i roboczego” w ppkt I dodano wariant C. W pkt 9 odnoszącym się do stanowiska toromistrza zaproponowano zmniejszenie wymagań co do stażu pracy dla wariantu A, B i C. Podobną zmianę wprowadzono w przypadku pkt 11 „Prowadzący pojazdy kolejowe” zmniejszając wymagania stażu pracy dla prowadzących pojazdy kolejowe specjalne, które nie są przeznaczone do samodzielnej jazdy po czynnych torach kolejowych oraz dla prowadzących pojazdy kolejowe po liniach kolejowych, o których mowa w art. 18 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. Wprowadzenie proponowanych zmian pozwoli zapewnić ciągłość pracy eksploatacyjnej. Należy mieć również na uwadze, że skuteczne szkolenia muszą uwzględniać dynamiczny rozwój kolei oraz trwające procesy inwestycyjne. Zmieniła się nie tylko technologia wykorzystywana przy realizacji procesu przewozowego, ale i zdezaktualizował się obecnie funkcjonujący proces przygotowania zawodowego. Proces ten powinien zostać dostosowany do zmienionych warunków wewnętrznych, rynku pracy oraz otoczenia zewnętrznego.

Nowelizacja obejmuje również zmiany załącznik nr 3 do rozporządzenia „Charakterystyka stanowisk kolejowych oraz terminy badań okresowych” w zakresie przepisów dotyczących częstotliwości wykonywania badań okresowych dla pracowników zatrudnionych na niektórych stanowiskach kolejowych, z uwzględnieniem wieku pracownika. W związku z powyższym wprowadzono dla stanowisk: dyżurny ruchu, nastawniczy, zwrotniczy, kierownik pociągu, rewident taboru oraz dróżnik przejazdowy obowiązek corocznych badań po ukończeniu 62 roku życia. Celem tej zmiany jest zwiększenie bezpieczeństwa ruchu kolejowego przez zwiększenie częstotliwości badań okresowych osób zatrudnionych na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego będących w wieku przedemerytalnym i tym samym zwiększenie prawdopodobieństwa wykrycia zmian zdrowotnych, które uniemożliwiają wykonywanie pracy na tych stanowiskach. 

Nie ma możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków niż zmiana rozporządzenia.

Z wyrazami szacunku