Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucji dialogu społecznego (numer z wykazu UD180).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12394302/katalog/13109915#13109915

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 3 marca 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w formie tabeli uwag przesyłanej w załączeniu, w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Stosownie do art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2232, z późn. zm.) dalej jako „ustawa o RDS”. W skład Rady wchodzą przedstawiciele strony rządowej, strony pracowników oraz strony pracodawców. Warunkiem przystąpienia do prac Rady jest uzyskanie przez odpowiednio organizacje związkową lub organizację pracodawców statusu organizacji reprezentatywnej. Potwierdzeniem tego statusu jest orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie.

Obecnie w skład RDS wchodzi 10 reprezentatywnych organizacji (3 organizacje związkowe i 7 organizacji pracodawców), różniących się strukturą i wielkością. Jeśli chodzi o wielkość (liczba osób/podmiotów) zrzeszonych w poszczególnych organizacjach wchodzących w skład RDS, to kształtuje się ona następująco (dane ze stron internetowych organizacji):

Ø  NSZZ „Solidarność”: ok. 900 tys. osób, zorganizowanych w blisko 12 tys. komisji zakładowych,

Ø  OPZZ: ok. 500 tys. osób, zorganizowanych w 86 federacjach, jednolitych związkach zawodowych i zakładowych organizacjach związkowych,

Ø  FZZ: ok. 400 tys. osób, zorganizowanych w 27 organizacjach związkowych,

Ø  Konfederacja Lewiatan: ponad 4100 firm, skupionych w związkach branżowych, regionalnych oraz bezpośrednio (brak informacji o liczbie zatrudnionych),

Ø  Pracodawcy RP: 12 tysięcy podmiotów, zrzeszonych w regionalnych lub branżowych organizacjach pracodawców oraz bezpośrednio (brak informacji o liczbie zatrudnionych),

Ø  BCC: członkowie BCC zatrudniają ponad 400 tys. pracowników,

Ø  ZRP: ok. 300 tys. mikro, małych i średnich przedsiębiorstw,

Ø  ZPP: 21 089 zrzeszonych firm, 772 272 zatrudnionych w firmach członkowskich (wg stanu na 31 grudnia 2023),

Ø  FPP: 32 tys. przedsiębiorców, zatrudniających 2 mln pracowników,

Ø  PTG: brak informacji o liczbie członków i liczbie zatrudnionych.

Od dnia wejścia w życie ustawy o RDS liczba reprezentatywnych organizacji pracodawców prawie się podwoiła (wzrost z 4 na 7). W tym momencie należy stwierdzić, że istnieje dysproporcja w reprezentacji głosu strony społecznej, która może negatywnie oddziaływać na jakość i efektywność prowadzonego w RDS dialogu społecznego. Jako przykłady sytuacji, poprzez które dysproporcja w liczbie organizacji negatywnie wpływa na funkcjonowanie RDS, można wskazać m.in. trudniejszą możliwość dojścia do porozumienia w ramach strony w przypadku dużej liczby organizacji tworzących daną stronę, problemy z przygotowaniem wspólnego stanowiska pracodawców w konkretnych sprawach. Ponadto, wszystkie organizacje w ramach umów zawieranych z Biurem RDS na realizację zadań związanych z udziałem w RDS – w momencie dojścia nowej organizacji do RDS – otrzymują pomniejszone środki. Dodatkowo, występowanie w RDS wielu podmiotów po stronie pracodawców oddziałuje negatywnie na kwestie dyscypliny związanej z udziałem w posiedzeniach Zespołów Problemowych RDS. Strona związkowa RDS regularnie zwraca uwagę na problem braku kworum koniecznego do uchwalania stanowisk poszczególnych zespołów. To zaś powoduje, że dialog na poziomie merytorycznych prac dotyczących poszczególnych sektorów gospodarki i życia społecznego staje się nierzadko iluzoryczny i nieefektywny. Postulowane rozwiązania powinny przyczynić się do lepszej koordynacji po stronie organizacji pracodawców, dotyczącej prac w ramach RDS, w tym wpłynąć pozytywnie na kwestie kworum. Twierdzenie takie jest uzasadnione również tym, że po stronie pracowniczej, gdzie występują tylko 3 organizacje, opisywany problem nie występuje.

Według danych GUS w 2022 r. do organizacji związkowych należących do central związkowych reprezentujących pracowników w Radzie Dialogu Społecznego (RDS) należało 81,7% aktywnych związków zawodowych, natomiast struktury reprezentujące pracodawców w RDS tworzyło 21,2% działających organizacji pracodawców (Partnerzy dialogu społecznego – organizacje pracodawców i związki zawodowe w 2022 r., Informacje sygnalne 04.09.2023 r.). Jednocześnie można zauważyć trend spadkowy w liczbie związków zawodowych oraz wzrostowy w liczbie organizacji pracodawców. W latach 2014–2022 liczba organizacji pracodawców wzrosła o 28,8%, a aktywnych związków zawodowych – zmalała o 9,6%. W zakresie organizacji pracodawców nieco wyższy przyrost miał miejsce w okresie 2014–2018 (o 43 jednostki) niż na przestrzeni kolejnych 4 lat, kiedy ich liczba zwiększyła się o 36 organizacji. Z kolei wśród związków zawodowych wyższy spadek odnotowano między 2018 r. a 2022 r. (o 868 podmiotów) niż między 2014 r. a 2018 r. (369 organizacji związkowych).

Brak równowagi w liczbie reprezentatywnych organizacji związków zawodowych i organizacji pracodawców także niesie ze sobą negatywne konsekwencje w wewnętrznym funkcjonowaniu RDS. Zgłoszenie się nowej, reprezentowanej organizacji pracodawców powoduje powstanie konieczności podjęcia przez stronę rady uchwały w sprawie nowego przydzielenia miejsc przedstawicielom poszczególnych organizacji. Trzy organizacje pracodawców, które przystępowały do pracy RDS oczekiwały odpowiednio 3 i 7 miesięcy oraz 1 rok. 

W konsekwencji nowe reprezentatywne organizacje pracodawców nie mogły w sposób pełny korzystać z swoich praw ustawowych (wyznaczyć przedstawicieli do Rady, ubiegać o dotację, o której mowa w art. 21 ustawy o organizacjach pracodawców, zawrzeć umowę z Biurem RDS w sprawie przekazania środków budżetowych na realizację zadań związanych z udziałem w pracach w Radzie).

Należy również wskazać, że zgodnie z ustawą o RDS przewodniczącym Rady jest naprzemiennie przedstawiciel strony pracowników, strony pracodawców i strony rządowej, a jego kadencja trwa 1 rok. Oznacza to, że wobec 7 reprezentatywnych organizacji pracodawców obecnie reprezentowanych w RDS, każda z nich będzie mogła wskazać przewodniczącego raz na 21 lat.

Wielość reprezentatywnych organizacji pracodawców wskazuje, że obecne kryteria (ilościowe) są niewystarczające i zasadnym jest wprowadzenia dodatkowych kryteriów (jakościowych), które w lepszym stopniu pozwolą zweryfikować faktyczną wielkość tych organizacji. Obecne kryteria reprezentatywności są niewystarczające, gdyż pozwalają na stałe zwiększanie się liczby reprezentatywnych organizacji pracodawców. Ponieważ w przypadku organizacji związkowych zjawisko to nie występuje, można przypuszczać, że częściowo ma ono charakter sztuczny (brak zakazu podwójnego członkostwa pracodawców w organizacjach pracodawców dla celów liczenia reprezentatywności).

Celem dialogu społecznego jest przede wszystkim zawieranie porozumień, a wielość organizacji w RDS nie sprzyja temu celowi. Wobec tego, że każda z organizacji pracodawców poniekąd reprezentuje interesy swoich (różnych) członków, dojście do konsensusu jest niejednokrotnie niemożliwe.

Widoczny jest także brak równowagi organizacji związkowych i organizacji pracodawców, jeśli chodzi o udział w pracach organów, w których przewidziane jest uczestnictwo organizacji reprezentatywnych (np. Rada Nadzorcza ZUS, czy też RN PFRON) – często w tych instytucjach przewidziany jest udział przedstawiciela każdej z organizacji reprezentatywnych lub konieczny jest wybór po jednym przedstawicielu struny związkowej i strony pracodawców. Mając na względzie powyższe okoliczności jest koniecznym zapewnienie właściwej reprezentacji strony społecznej w RDS oraz zrównoważenie pozycji reprezentatywnych organizacji związków zawodowych i reprezentatywnych organizacji pracodawców. Wypracowanie nowych kryteriów stwierdzania reprezentatywności pozwoli na ożywienie dialogu społecznego i poprawę funkcjonowania Rady. Będzie również przeciwdziałało patowi decyzyjnemu co do podziału liczby przedstawicieli.

Ostatnią kwestią, która obrazuje negatywny skutek dysproporcji w liczbie reprezentatywnych organizacji związkowych i reprezentatywnych organizacji pracodawców, jest podział środków na umowy zawierane z Biurem RDS na podstawie art. 27 ust. 7 ustawy o RDS. Z uwagi na fakt, że środki są przeznaczane na organizacje, a nie na stronę związkową i stroną pracodawców, to organizacje tworzące stronę związkową w rzeczywistości dysponują mniejszą siłą oddziaływania i otrzymują proporcjonalnie mniej środków.

Rekomendowanym rozwiązaniem jest dokonanie nowelizacji ustawy o RDS. Projektowana regulacja zmierza do przyjęcia zasady, że zarówno strona pracowników i pracodawców jest reprezentowana w Radzie przez odpowiednio 3 najliczniejsze reprezentatywne organizacje związkowe oraz 3 najliczniejsze reprezentatywne organizacje pracodawców. Wybór liczby organizacji, które będą mogły zasiadać w RDS, uzasadniony jest zasadą równości broni stron społecznych. Obecnie bowiem od lat w pracach RDS biorą udział 3 organizacje związkowe – przy czym wedle najlepszej wiedzy projektodawcy nic nie wskazuje na to, żeby grono to miało się powiększyć. Po stronie pracodawców, liczba organizacji która bierze udział w pracach Rady systematycznie wzrasta, pogłębiając tylko zaburzoną równowagę. Prawa mniejszych organizacji pracodawców i ich interes zostanie zabezpieczony poprzez wprowadzenie możliwości tworzenia konfederacji i federacji w ramach 3 największych, reprezentatywnych organizacji pracodawców.

Przyjęcie rozwiązania, polegającego na uczestnictwie w pracach RDS 3 największych organizacji związkowych i 3 największych organizacji pracodawców (z możliwością konsolidacji z innymi reprezentatywnymi organizacjach na potrzeby udziału w pracach RDS) zapewni większą przejrzystość prowadzonego dialogu, możliwość szybszego i bardziej efektywnego dochodzenia do konsensusu, pozytywnie wpłynie na jakość debaty pomiędzy stronami, a także przyczyni się do tego, że w składzie RDS będą podmioty, które faktycznie reprezentują dużą część pracowników i pracodawców, a także mogą w ich imieniu zawierać dwu- lub trójstronne porozumienia. Należy przy tym wskazać, że brak udziału w pracach RDS nie oznacza automatycznej utraty przymiotu reprezentatywności przez daną organizację pracodawców lub organizację związkową. Taka organizacja, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o RDS w dalszym ciągu będzie mogła korzystać z innych uprawnień jej przysługujących (np. opiniowanie projektów aktów prawnych, ubieganie się o dotację celową na dofinansowanie składek członkowskich wnoszonych do organizacji międzynarodowych, korzystanie w funduszy europejskich w ramach konkursów otwartych).

Przepisy w zakresie reprezentatywności organizacji związkowych nie ulegną zmianie. Istotne zmiany proponuje się dokonać w zakresie reprezentatywności organizacji pracodawców. Z uwagi na specyfikę w jakiej funkcjonują pracodawcy, którzy jednocześnie mają status rzemieślników, jest działaniem rozsądnym obniżenie w stosunku do tych organizacji wymogów co do zrzeszania przez nich pracodawców zatrudniających odpowiednią liczbę pracowników. Pracodawcy rzemieślnicy zaliczani się do mały i średnich przedsiębiorstw i nie zatrudniają dużej liczby pracowników. Obniżenie kryteriów dla organizacji pracodawców zrzeszających rzemieślników nie będzie powodowało automatycznego uznania reprezentatywnej organizacji pracodawców reprezentującej rzemieślników za organizację biorącą udział w pracach w Radzie.

W aspekcie kryteriów reprezentatywności organizacji pracodawców działających na podstawie ustawy o organizacjach pracodawców dodaje się nowe kryterium. Organizacje będzie musiała wykazać, że uzyskuje z tytułu składek członkowskich, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o organizacjach pracodawców, przychód nie niższy, niż 30% równowartości w złotych 2 milionów euro wg średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku obrotowego poprzedzającego rok złożenia wniosku o stwierdzenie reprezentatywności. Przedmiotowa kwota została zaproponowana przez reprezentatywne organizacje pracodawców, wchodzące w skład RDS i jest częściowo powiązana z definicją mikroprzedsiębiorcy z ustawy – Prawo przedsiębiorców.

Przy ustalaniu przychodu z tytułu składek członkowskich składki pochodzące od jednego pracodawcy lub organizacji pracodawców będzie się uwzględniać w wysokości nie większej niż 5% całkowitego przychodu organizacji pracodawców ze składek członkowskich. Na potrzeby ustalania przychodu z tytułu składek członkowskich organizacji pracodawców będzie prowadzony wyodrębniony rachunek bankowy.

Wprowadzenie w stosunku do organizacji pracodawców zakazu podwójnego członkostwa pracodawców w organizacjach pracodawców dla celów liczenia reprezentatywności jest wyrazem stosowania tych samych standardów do organizacji partnerów społecznych. Jednocześnie nowe przepisy dotyczące reprezentatywnej organizacji pracodawców reprezentującej rzemieślników należy łączyć z nowy przepisami wprowadzającymi zakaz podwójnego członkostwa pracodawców w organizacjach pracodawców dla celów ustalania reprezentatywności. Po wejściu w życie planowanej regulacji można oczekiwać wyrównania szans pomiędzy organizacjami pracodawców, które będą ubiegały się o status organizacji reprezentatywnej na podstawie zasad ogólnych oraz organizacjami pracodawców reprezentujących w większości rzemieślników.

Rozwiązania przyjęte w projekcie kładą nacisk na możliwości konsolidacji organizacji związków zawodowych i organizacji pracodawców w federacje i konfederacje na potrzeby udziału w pracach Rady. Istotne jest to, aby w RDS działały organizacje, które są w stanie wykazać najsilniejszy mandat społeczny.

W projekcie wprowadza się dodatkowe wymogi co do sądowej procedury stwierdzania reprezentatywności. Proponuje się ustalenie w drodze rozporządzenia jednolitego wzoru wniosku o stwierdzenie reprezentatywności. W postanowieniu o stwierdzeniu reprezentatywności danej organizacji sąd określi odpowiednio liczbę członków będących osobami wykonującymi pracę zarobkową, o których mowa w art. 11 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych, zrzeszonych przez organizację związkową albo liczbę osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych przez pracodawców zrzeszonych przez organizację pracodawców.

Projekt zakłada wprowadzenie mechanizmu ustalania składu RDS na okres 4 lat. Dla celów ustalenia najliczniejszej reprezentatywnej organizacji związkowych i najliczniejszej reprezentatywnej organizacji pracodawców organizacje związkowe i organizacje pracodawców przedstawią ministrowi właściwemu do spraw pracy prawomocne orzeczenia sądu w sprawie stwierdzenia reprezentatywności wydane w okresie do 3 miesięcy przypadających przed upływem 4-letniego terminu funkcjonowania RDS w danym kształcie. Na podstawie orzeczeń, minister właściwy do spraw pracy będzie przekazywał informacje o 3 najliczniejszych reprezentatywnych organizacjach związkowych i 3 najliczniejszych organizacjach pracodawców Prezydentowi RP, na potrzeby określenia strony pracowników i strony pracodawców w RDS i dokonania odpowiednich zmian w składzie Rady.

Oczekiwanym efektem jest doprowadzenie do równowagi w reprezentacji pomiędzy stroną pracowników i stroną pracodawców oraz stworzenie zachęt do konsolidacji organizacji pracodawców. Wprowadzenie 4 letniego okresu, dla którego ustala się skład Rady pozwoli uniknąć sytuacji, w których w wyniku pata decyzyjnego niektóre organizacje pracodawców zostały pozbawione możliwości realizowanie swoich praw.

Alternatywne rozwiązania nie spełnią celów ustawy – przykładowo zmodyfikowanie przepisów dot. członkostwa w Radach Nadzorczych ZUS czy PFRON nie rozwiąże problemu zachwianej równości stron w pracach samej RDS. Podobnie rzecz ma się z ewentualnym uszczegółowianiem liczby przedstawicieli każdej z organizacji – tym bardziej, że zaprojektowanie takiego rozwiązania mogłoby się okazać krótkoterminowe z uwagi na stale rosnącą liczbę organizacji pracodawców w RDS.

Nie ma możliwości osiągnięcia celu środkami pozalegislacyjnymi.

Z wyrazami szacunku