Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu UD244).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem oraz Oceną Skutków Regulacji dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12399954/katalog/13142796#13142796

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 12 sierpnia 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw, zwany dalej „projektem ustawy”, ma na celu wprowadzenie do porządku prawnego regulacji przede wszystkim pozwalających na dostosowanie edukacji na poziomie szkół podstawowych do zmian demograficznych, chroniąc przy tym – tam, gdzie jest to możliwe – usytuowane blisko domu rodzinnego, bezpieczne miejsca edukacji dzieci – szkoły podstawowe. Zgodnie z założeniami projektu ustawy miejsca te, głównie po zakończeniu obowiązkowych zajęć edukacyjnych, mogą być wykorzystywane do zaspokajania, innych niż potrzeby edukacyjne dzieci, potrzeb lokalnej społeczności. Szkoły podstawowe, zwłaszcza te na terenach wiejskich, od wielu pokoleń są postrzegane jako ośrodki życia społeczno-kulturalnego. Projekt ustawy pozwala na wzmocnienie tej, dotąd nie uregulowanej ustawowo, roli szkoły, dając jednocześnie możliwość poszerzenia przez jednostki samorządu terytorialnego, zwane dalej „JST”, oferty wsparcia skierowanej do swoich mieszkańców. Infrastruktura, pustoszejącej z powodu zmian demograficznych, szkoły (przedszkola i placówki) może więc być szansą na zaspokojenie potrzeb rodziców powracających na rynek pracy, przez zapewnienie w siedzibie szkoły opieki żłobkowej (np. w formie punktu opieki dziennej) oraz umożliwienie korzystania z wychowania przedszkolnego. Budynek szkoły, oczywiście przy przestrzeganiu wszelkich zasad związanych z bezpieczeństwem uczniów, może być również miejscem realizacji polityki senioralnej przez organ prowadzący szkołę oraz pobudzania i rozwijania aktywności obywatelskiej.

Celem projektu ustawy jest wprowadzenie szeregu regulacji stanowiących alternatywę w stosunku do likwidacji małej szkoły podstawowej. Regulacje te umożliwią gminom z jednej strony zagwarantowanie młodszym dzieciom edukacji w klasach I–III w szkole jak najbliżej rodzinnego domu, nawet w sytuacji niskiej liczby uczniów, z drugiej zaś strony pozwolą na zapewnienie uczniom klas IV–VIII szkoły podstawowej odpowiedniej jakości edukacji, w szkole zatrudniającej wykwalifikowanych nauczycieli nauczających w dobrze wyposażonych pracowniach przedmiotowych. Proponowane rozwiązania są też korzystne dla grupy nauczycieli, którzy obecnie są zatrudniani w wielu szkołach, prowadzących po kilka zajęć tygodniowo w każdej z nich. Zatrudnienie nauczyciela na pełen etat w jednej szkole nie tylko pozwala na pełniejsze wykorzystanie jego potencjału dla dobra uczniów, ale daje także szanse na pełne korzystanie z przywilejów, takich jak: zatrudnienie na podstawie mianowania, skorzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia lub płatnego urlopu dla dalszego kształcenia albo bezpłatnego urlopu dla celów naukowych, oświatowych, artystycznych albo z innych ważnych przyczyn. W grupie zmian dotyczących struktury organizacyjnej szkół podstawowych znalazły się również przepisy projakościowe wprowadzające rozwiązania wspierające uczniów, którzy chcieliby pobierać naukę w dwóch językach – polskim i obcym nowożytnym. W projekcie ustawy przewiduje się możliwość powołania zespołu składającego się ze szkoły podstawowej dwujęzycznej obejmującej swą strukturą organizacyjną klasy VII i VIII oraz szkoły ponadpodstawowej realizującej kształcenie dwujęzyczne (liceum ogólnokształcącego albo technikum) będące kontynuacją realizacji programu nauczania rozpoczętego w szkole podstawowej dwujęzycznej.

W projekcie ustawy proponuje się przede wszystkim następujące rozwiązania (m.in):

• wprowadzenie możliwości zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności w niewykorzystywanej części budynku oświatowego (nowy przepis w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, z późn. zm.), zwanej dalej „UPO”)

Przewiduje się możliwość realizacji w budynkach przedszkoli, szkół lub placówek innych niż edukacyjne zadań własnych JST, w szczególności związanych z opieką nad dziećmi do lat 3, polityką senioralną, ochroną zdrowia i kulturą. Rozwiązanie to będzie sprzyjać uniknięciu likwidacji szkół podstawowych i uwzględnieniu zaspokojenia różnorodnych potrzeb edukacyjnych i społecznych lokalnych wspólnot. Będzie to jednak obwarowane zastrzeżeniem, że realizowanie ww. zadań nie może negatywnie wpływać na zapewnienie odpowiednich warunków funkcjonowania przedszkola, szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.

• uelastycznianie funkcjonowania szkół podstawowych, w tym uproszczenie warunków tworzenia filialnej szkoły podstawowej (zmiany w art. 95 i 89 UPO)

W kontekście procesów demograficznych przewiduje się zmianę przepisów dotyczących struktury organizacyjnej publicznej szkoły podstawowej. Uelastycznienie tych przepisów pozwoli – tam gdzie jest to możliwe i oczekiwane przez lokalną społeczność – zorganizowanie kształcenia w zakresie szkoły podstawowej w sposób inny niż dotychczas. Projekt ustawy przewiduje, w przypadkach uzasadnionych trudnymi warunkami demograficznymi lub geograficznymi, możliwość funkcjonowania szkoły podstawowej obejmującej strukturą organizacyjną klasy I–III, I–IV albo IV–VIII oraz szkoły podstawowej filialnej obejmującej klasy I–III albo I–IV (obecnie w przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami mogą funkcjonować szkoły podstawowe i szkoły podstawowe filialne obejmujące klasy I–III albo I–IV). Utworzenie szkoły filialnej, w miejsce innej szkoły podstawowej, będzie mogło nastąpić m.in. w drodze przekształcenia tej szkoły w szkołę filialną podporządkowaną organizacyjnie szkole podstawowej obejmującej strukturą organizacyjną klasy I–VIII albo IV–VIII. Zagwarantuje to instytucjonalną ciągłość i bezpieczeństwo procesu kształcenia. W efekcie w gminie będzie mogła powstać szkoła, w której w dobrze wyposażonych pracowniach przedmiotowych będą kształcić się głównie uczniowie klas IV–VIII, nauczani przez wykwalifikowanych i zatrudnianych na pełne etaty nauczycieli. Natomiast uczniowie klas I–III nadal będą pobierać naukę w szkole usytuowanej blisko domu rodzinnego.

• uelastycznienie organizowania nauczania na I etapie edukacyjnym w klasach łączonych, w szczególnie trudnych warunkach demograficznych (zmiany w art. 96 UPO)

W ramach szeregu rozwiązań mających zróżnicować możliwości organizacyjne publicznej edukacji proponuje się doprecyzowanie już istniejącej możliwości prowadzenia zajęć w klasach łączonych w szkołach podstawowych. Nowa regulacja będzie dopuszczać łączenie wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych prowadzonych w klasach I, II lub III w sytuacji, w której do szkoły łącznie w klasach I–III uczęszcza nie więcej niż 12 uczniów. Wprowadzane rozwiązanie, mające charakter fakultatywny, będzie mogło być wykorzystywane w szczególnych sytuacjach demograficzno-geograficznych, a skorzystanie z niego powinno być alternatywą dla likwidacji małej szkoły w sytuacji konsensusu nauczycieli, rodziców i gminy.

• zmiany zasad tworzenia zespołów publicznych szkół i placówek (zmiany w art. 91 UPO)

W ramach uelastycznienia rozwiązań organizacyjnych zaproponowano możliwość tworzenia zespołów, w skład których będą wchodziły szkoły podstawowe. Taka konsolidacja umożliwia wyrównanie poziomu edukacji w poszczególnych szkołach podstawowych połączonych w zespół. Wyłonienie w drodze konkursu na dyrektora zespołu osoby o wysokich kwalifikacjach i zdolnościach organizacyjnych oraz zatrudnienie w zespole na pełne etaty nauczycieli z odpowiednim przygotowaniem (zamiast zatrudniania ich w poszczególnych szkołach na część etatu) daje większą gwarancję osiągnięcia wysokiej jakości nauczania. Proponuje się również, aby możliwe było połączenie w zespół szkół artystycznych tego samego typu. Zakłada się także uproszczenie przepisów dotyczących włączania w zespół nowotworzonej szkoły.

• zmiany przepisów regulujących funkcję opiekuńczą szkoły w zakresie świetlicy i żywienia (zmiany w art. 105 i 106a UPO)

Źródłem zmian są wnioski rodziców. Proponuje się, aby szkoła podstawowa licząca nie więcej niż 70 uczniów mogła zapewnić zajęcia świetlicowe dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w tej szkole. Ponadto, zaproponowano rozwiązania ułatwiające rodzicom ubieganie się o miejsce dla dziecka w świetlicy przez wprowadzenie obowiązku ustalenia przez dyrektora szkoły wzoru wniosku o objęcie dziecka zajęciami świetlicowymi i wskazanie terminu składania tego wniosku. Mając na uwadze potrzeby rozwojowe dzieci korzystających ze świetlicy, zaproponowano możliwość zapewnienia im podwieczorku w szkole. Odpowiedni bilans żywieniowy jest kluczowy w dobie borykania się społeczeństwa z chorobami wynikającymi z błędów żywieniowych (otyłość, cukrzyca typu II).

• uporządkowanie przepisów dotyczących obwodu szkoły podstawowej (zmiany w art. 39 i 88 UPO)

Obecnie obwód szkoły podstawowej ustala się w jej akcie założycielskim. Obwód tej szkoły jest ustalany także w gminnej uchwale w sprawie planu sieci publicznych szkół podstawowych. W projekcie ustawy zaproponowano, aby obwód szkoły był ustalany tylko w jednym akcie prawa miejscowego, w tzw. uchwale sieciowej, po uzyskaniu, tak jak dotychczas, wiążącej opinii KO. Aby nie generować dodatkowych zadań przesądzono, że nowe brzmienie art. 88 UPO nie będzie miało zastosowania do aktów założycielskich wydanych na podstawie dotychczasowych przepisów. Ponadto, w sposób jednoznaczny określono możliwość tworzenia innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych także w przypadku szkół prowadzonych przez powiat, objętych uchwałą sieciową powiatu.

• zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki w szkole lub szkołach prowadzonych przez ościenną gminę dzieciom zamieszkałym na terenie gminy likwidującej ostatnią gminną szkołę, w przypadku szczególnie trudnych warunków demograficznych (nowy przepis w UPO)

Analizy demograficzne GUS oraz dane systemu informacji oświatowej (SIO) wskazują na potrzebę zaproponowania możliwości zapewnienia – na podstawie porozumienie – kształcenia, wychowania i opieki w szkole lub szkołach prowadzonych przez ościenną gminę dzieciom zamieszkałym na terenie gminy likwidującej ostatnią gminną szkołę, w przypadku szczególnie trudnych warunków demograficznych. Porozumienie będzie gwarantowało wszystkim uczniom miejsce realizacji obowiązku szkolnego w samorządowej szkole, bezpłatny transport do szkoły obwodowej oraz określi rozliczenia finansowe między JST. Przepisy będą miały zastosowanie w przypadku likwidacji ostatniej szkoły (szkoła nie może liczyć więcej niż 70 uczniów) w gminie o niekorzystnych prognozach demograficznych w 5 kolejnych latach. Działanie takie będzie mogło nastąpić po uzyskaniu pozytywnej opinii KO. Z danych SIO wynika, że obecnie te regulacje mogłyby stosować się do 4 szkół.

• zmniejszenie obciążeń biurokratycznych w zakresie oświaty (zmiany w art. 8, 9, 32, 39, 62 i 91 UPO)

Obecny wymóg posiadania pozytywnej opinii KO przy zakładaniu biblioteki pedagogicznej i placówki doskonalenia nauczycieli jest niezasadny. Założenie przez gminę lub powiat biblioteki pedagogicznej ma korzystny wpływ na lokalną społeczność. Wystarczająca w tym przypadku jest zatem opinia KO o charakterze doradczym, a nie wiążącym. Argumentem przemawiającym za zniesieniem wiążącego charakteru opinii KO jest też fakt, że zgodnie z przepisami art. 184–188 UPO, warunkiem koniecznym działania placówki doskonalenia nauczycieli jest uzyskanie akredytacji, a warunkiem niezbędnym do utworzenia nowej placówki jest uzyskanie wstępnej akredytacji. Akredytacje te przyznaje KO w drodze decyzji administracyjnej.