Szanowni Państwo, Członkowie Związku Pracodawców Polska Miedź

Uprzejmie informuję, że do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zapewnieniu gospodarce krajowej dostępu do surowców, w tym surowców krytycznych (numer z wykazu UC83).

Przedmiotowy projekt aktu prawnego wraz z Uzasadnieniem, Oceną Skutków Regulacji oraz innymi dokumentami dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12401805/katalog/13154229#13154229

Uprzejmie proszę o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 17 września 2025 roku na adres: kuydowicz@pracodawcy.pl w formie tabeli uwag przesyłanej w załączeniu w wersji elektronicznej umożliwiającej edytowanie tekstu.

Projektowana ustawa służy stosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020 (Dz. Urz. UE L 1252 z 3.05.2024, str. 1, z późn. zm., Critical Raw Material Act – dalej: „CRMA”), a jednocześnie, w związku z koniecznością zapewnienia stosowania CRMA, reguluje całościowo problematykę zapewnienia gospodarce krajowej dostępu do surowców, w tym zasady kształtowania polityki surowcowej państwa. Samo CRMA wprowadza natomiast liczne nowe zobowiązania dla państw członkowskich Unii Europejskiej dotyczące zróżnicowanych działań na rzecz rozwoju dostaw surowców zdefiniowanych w CRMA jako surowce krytyczne.

Zobowiązania te dotyczą m.in.:

1. opiniowania wniosków o uznanie projektów strategicznych w zakresie wydobycia, przeróbki, recyklingu
2. i substytucji surowców krytycznych realizowanych na terenie RP;
3. utworzenia punktów kontaktowych udzielających wsparcia w zakresie procedur administracyjnych dotyczących wydawania pozwoleń w przypadku projektów strategicznych;
4. utworzenia krajowego programu poszukiwań surowców krytycznych służącego zwiększeniu ilości dostępnych informacji o złożach kopalin do produkcji surowców krytycznych na terenie kraju;
5. monitorowania i ograniczania ryzyka związanego z łańcuchem dostaw oraz zwiększenia dywersyfikacji dostaw surowców krytycznych;
6. wdrażania krajowych środków dot. obiegu zamkniętego, m.in. poprzez utworzenie bazy danych zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych czy określenia zdatności do recyklingu magnesów trwałych;
7. ustanowienia sankcji nakładanych na przedsiębiorców, którzy nie wypełniają swoich obowiązków, w tym dotyczących gotowości na wypadek zagrożeń, sprawozdawczości w sprawie projektów i informacji na temat zdatności do recyklingu.

Powyższe zobowiązania i inne z CRMA mają charakter interdyscyplinarny i stanowią nowe zadania dla administracji. Aktualnie zadania te często pozostają we właściwości różnych działów administracji rządowej lub ze względu na swoją innowacyjność nie są przypisane do żadnego z nich.

W związku z tym, że część przepisów rozporządzenia CRMA ma charakter ogólny, nienadający się do bezpośredniego zastosowania, konieczne jest wprowadzenie przepisów krajowych regulujących w szczególności postępowanie w sprawie uznania projektu za projekt strategiczny.

Dodatkowo, wdrożenia na poziomie ustawy wymaga obowiązek płynący z art. 47 zd. 1 CRMA: „Do dnia 26 listopada 2026 r. państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji za naruszenie przepisów niniejszego rozporządzenia oraz wprowadzają wszelkie środki niezbędne do zapewnienia ich wdrożenia”. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. […].” Skoro Rozporządzenie CRMA nie precyzuje ani rodzaju, ani trybu nakładania sankcji, materie te pozostawiono państwu członkowskiemu do regulacji we własnym zakresie.

Realizacja obowiązków sformułowanych w CRMA wymaga koordynacji na wielu płaszczyznach. Aktualnie brak jest jednej instytucji, która byłaby w stanie zapewnić odpowiednie środki organizacyjne i koordynacyjne mające na celu realizację tych zadań. Zapisy CRMA (m.in. projekty strategiczne) będą wymagały często szybkiego i skutecznego działania wielu instytucji w krótkim terminie, co musi być skoordynowane międzyresortowo.

Rozporządzenie CRMA nakłada na państwa członkowskie obowiązek załatwiania spraw w wyznaczonych, krótkich terminach. Aby możliwe było ich dotrzymanie, konieczne jest wprowadzenie przepisów szczególnych, które usprawnią i przyspieszą proces wydawania pozwoleń niezbędnych do realizacji projektów strategicznych.

Dodatkowo, w celu realizacji tych działań, niezbędne jest dostosowanie dokumentu pn. „Polityka Surowcowa Państwa” (PSP) do celów CRMA i do aktualnego zapotrzebowania polskiej gospodarki.

Rozporządzenie CRMA zawiera szereg przepisów nakładających na państwa członkowskie obowiązki, których realizacja w praktyce możliwa będzie na poziomie ministrów i centralnych organów administracji rządowej.

W związku z tym oraz mając na względzie, że: 1) prawidłowe wykonanie tych obowiązków wiązać się będzie w wielu przypadkach z koniecznością zapewnienia w budżecie państwa odpowiednich środków finansowych oraz,

że 2) w odniesieniu do kilku zobowiązań wynikających z CRMA już obecnie istnieją wątpliwości interpretacyjne w zakresie właściwości rzeczowej organu, na którym spoczywać będzie zapewnienie wykonania danych obowiązków, niezbędne jest wprowadzenie przepisów regulujących ww. zagadnienia.

Pozwoli to na wyeliminowanie ewentualnych sporów kompetencyjnych między organami, jak również zapewni prawidłową i skuteczną realizację obowiązków, na poczet których właściwy organ będzie miał zagwarantowane w budżecie państwa adekwatne środki finansowe. Ponadto, w razie jakiejkolwiek kontroli np. w zakresie prawidłowego wydatkowania środków publicznych, organ wskazany wprost w ustawie jako odpowiedzialny za realizację konkretnego obowiązku z CRMA nie narazi się na zarzut chociażby tylko niegospodarności. Bez przepisu ustawowego wyniki ewentualnej kontroli są obarczone ryzykiem postawienia właśnie tego typu zarzutów z powodu działania organu bez dostatecznej podstawy prawnej. Dodatkowo ewentualne spory kompetencyjne między organami mogłyby znacząco wydłużyć terminy procedowania spraw, co byłoby sprzeczne z założeniem sprawnej realizacji zadań w tym obszarze. Prawidłowa oraz terminowa realizacja zadań wymaga ponadto dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi.

Z dyspozycji przepisów CRMA wynika obowiązek podjęcia szeregu nowych, długofalowych inicjatyw, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego zarówno kraju, jak i UE m.in. w zakresie zwiększenia wykorzystania własnych zasobów geologicznych, odzysku surowców czy podejmowania nowych partnerstw strategicznych. Warto zaznaczyć, że cele PSP, jak i CRMA w przeważającej części są ze sobą zbieżne i wiążą się na wielu płaszczyznach, w związku z tym istnieje możliwość ujęcia ich w jednej ustawie.

W celu zachowania spójnych działań przewiduje się, że wszystkie zadania, uprawnienia i inne obowiązki wskazane w ustawie jako pozostające we właściwości ministra właściwego ds. środowiska będą realizowane przy pomocy Głównego Geologa Kraju, będącego sekretarzem lub podsekretarzem stanu w urzędzie obsługującym ministra.

Ustawa przewiduje ustalenie zasad kształtowania polityki surowcowej państwa oraz towarzyszących

jej instytucji realizujących przedmiotową politykę:

Minister właściwy ds. środowiska jest odpowiedzialny za opracowanie i wdrażanie krajowej polityki surowcowej państwa. Jednocześnie minister właściwy ds. środowiska wyznacza przedstawiciela Polski w Europejskiej Radzie ds. Surowców Krytycznych powołanej przedmiotowym CRMA. Działania na rzecz opracowania i wdrożenia polityki surowcowej państwa, a przez to zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego kraju wymagają ciągłej i ścisłej współpracy wszystkich ministerstw oraz instytucji podlegających pod ministerialny nadzór. Przypisanie zadań ministrowi właściwemu ds. środowiska pozwoli na koordynację i realizację zadań z zakresu m.in. przygotowania oraz aktualizowania projektu Polityki Surowcowej Państwa, wdrażania CRMA, monitorowania ryzyk dostaw surowców, opracowania i realizacji wieloletniego rządowego programu poszukiwań surowców krytycznych zaakceptowanego przez Radę Ministrów, koordynowania współpracy międzynarodowej w zakresie surowcowym czy współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi w tym obszarze. Reasumując, przypisanie zadań ministrowi właściwemu ds. środowiska zapewni właściwe środki organizacyjne i koordynacyjne mające na celu wdrożenie zapisów CRMA.

Ważnym elementem będzie współpraca pomiędzy właściwymi organami z ministrem właściwym ds. środowiska w celu przygotowania opinii dotyczącej uznania projektu za strategiczny dla UE zgodnie z CRMA dotyczącego wydobycia, przeróbki lub recyklingu surowców krytycznych realizowanych na terenie RP. Projekty strategiczne mogą dotyczyć zakresu właściwości wielu interesariuszy, w związku z tym niezbędne jest utworzenie procedury, które rzetelnie doprowadzi do przygotowania opinii dla Rady Ministrów. W tym zakresie ustawa przypisuje rolę ministra właściwego ds. gospodarki, ministra właściwego ds. gospodarki surowcami energetycznymi, marszałków województw oraz organów właściwych do wydania kompleksowej decyzji w procedurze wydawania pozwoleń w sprawach związanych z planowanym projektem strategicznym, którzy będą wyrażali opinię w zakresie uznania projektu dotyczącego surowców krytycznych za projekt strategicznych.

Konieczność opiniowania wniosków przez państwo członkowskie wynika z obowiązków nałożonych przez CRMA. Co istotne, w przypadku sprzeciwu państwa członkowskiego, którego terytorium dotyczy zaproponowany projekt, projektu tego nie uznaje się za projekt strategiczny. W związku z tym tak ważne jest zebranie stanowisk ww. organów, które to stanowiska umożliwią wydanie przez ministra właściwego ds. środowiska jednoznacznej opinii. Rada Ministrów rozstrzyga w sprawie uznania projektu za projekt strategiczny.

Z kolei w zakresie poszczególnych obowiązków CRMA ustawa przewiduje:

1. Opiniowanie wniosków o uznanie projektów za projekty strategiczne, przygotowane przez ministra właściwego ds. środowiska do akceptacji Rady Ministrów – szczegółowo opisano w pkt 2.
2. Wprowadzenie szybszej ścieżki wydawania pozwoleń dla projektów strategicznych m.in. poprzez propozycję skrócenia terminu na zajęcie stanowiska przez współdziałające organy administracji z 14 na 7 dni. Zabieg ten, jak i ciągłe monitorowanie procesu udzielania niezbędnych pozwoleń dla projektów strategicznych pozwoli na dochowanie terminów dotyczących czasu trwania procedur wydawania pozwoleń, które nie mogą przekroczyć 27 miesięcy dla projektów dot. wydobycia oraz 15 miesięcy dla projektów dot. przeróbki i recyklingu (art. 11 ust. 1 CRMA).
3. Utworzenie jednego punktu kontaktowego w zakresie wydobycia złóż kopalin, przeróbki oraz recyklingu surowców krytycznych w ministerstwie obsługującym ministra właściwego ds. środowiska. Celem punktu kontaktowego jest informowanie wnioskodawców projektów strategicznych o procedurach administracyjnych, które należy przeprowadzić, aby uzyskać pozytywne rozstrzygnięcie. Ważnym zadaniem punktu kontaktowego jest wspieranie przedsiębiorcy od momentu złożenia wniosku do wydania ostatecznej decyzji przez organy. Punkt kontaktowy przy współpracy z odpowiednim organem krajowym potwierdza kompletność złożonych wniosków, sporządza harmonogram procedury wydania pozwoleń, powiadamia projektodawcę o terminie sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz informuje projektodawcę o ewentualnych opóźnieniach administracyjnych. W zakresie projektów strategicznych dot. przeróbki minister właściwy ds. środowiska będzie zasięgał opinii ministra właściwego ds. gospodarki. 

Wskazanie ministra właściwego ds. środowiska jako odpowiedzialnego za przygotowanie do akceptacji Rady Ministrów wieloletniego Programu Rządowego – Krajowego Programu Poszukiwań Surowców Krytycznych.

Regulację działań mających na celu odpowiednie monitorowanie ryzyk w łańcuchu dostaw surowców, w tym m.in.:

• utworzenie listy nowych oraz istniejących projektów dotyczących surowców krytycznych, o którym mowa w artykule 21 CRMA;
• utworzenie Krajowego Rejestru Przedsiębiorstw w Strategicznych Łańcuchach Wartości, który obejmie kluczowe podmioty rynkowe w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych oraz monitoring ich działalności;
• przygotowanie informacji o stanie zapasów strategicznych surowców strategicznych w rozumieniu CRMA;
• utworzenie Centrum Analiz Surowcowych (CAS), które będzie odpowiedzialne m.in. za ocenę obecnego oraz przyszłego zapotrzebowania gospodarki krajowej na surowce czy też za monitorowanie i łagodzenia ryzyka zakłóceń w podaży tych surowców. Będzie stanowiło narodową platformę informacji i porad w zakresie surowców mineralnych, która pokryje szeroki zakres analiz surowcowych zarówno wobec surowców pierwotnych, jak i wtórnych. Szczegółowe informacje nt. działania CAS są zawarte w części 6 OSR.

Wzmocnienie krajowych środków dot. obiegu zamkniętego w zakresie surowców krytycznych, które zostaną wpisane m.in. w Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2028 (KPGO 2028). Jednym z tych środków będzie utworzenie i prowadzenie bazy danych zamkniętych, w tym opuszczonych, obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, wraz z możliwym wytypowaniem obiektów z potencjałem do odzysku surowców krytycznych. Baza ta będzie tworzona przez państwową służbę geologiczną, która również będzie prowadziła odpowiednie badania terenowe.

Ustanowienie administracyjnych kar pieniężnych dla przedsiębiorców za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków wynikających z CRMA oraz sposób wymierzania tych kar. Proponuje się następujące rozwiązania:

1. Sankcje przewidziano za niedopełnienie obowiązków dotyczących:
2. przeprowadzenia przez dużego przedsiębiorcę, o którym mowa w art. 24 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 29 CRMA, oceny ryzyka w przypadku swojego łańcucha dostaw surowców strategicznych zgodnie z przepisami art. 24 CRMA;
3. dostarczenia przez podmioty zobowiązane do sporządzenia programów gospodarowania odpadami zgodnie z art. 5 dyrektywy 2006/21/WE właściwemu organowi, o którym mowa w art. 3 pkt 27 tej dyrektywy, badania ze wstępną oceną ekonomiczną dotyczącego potencjalnego odzysku surowców krytycznych w terminie wynikającym z art. 27 ust. 3 CRMA oraz zgodnie z wymaganiami, o których mowa w art. 27 ust. 2 CRMA;
4. umieszczenia przez zobowiązaną osobę fizyczną lub prawną etykiety lub nośnika danych, o których mowa odpowiednio w art. 28 ust. 1 lub 3 CRMA w terminie wynikającym z art. 28 ust. 1 tego rozporządzenia oraz zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 28 ust. 4-11 tego rozporządzenia;
5. udostępnienia przez zobowiązaną osobę fizyczną lub prawną publicznie na ogólnodostępnej stronie internetowej informacji, o których mowa w art. 29 ust. 1 CRMA w terminie wynikającym z tego przepisu;
6. zapewnienia przez zobowiązaną osobę fizyczną lub prawną dostępu do informacji, o których mowa w art. 29 ust. 1 CRMA przed zawarciem umowy sprzedaży produktów, o których mowa w tym przepisie;
7. dostarczania lub eksponowania etykiet, oznaczeń, symboli lub napisów zgodnie z przepisami art. 29 ust. 5 zdanie 2 lub art. 31 ust. 11 CRMA;
8. opublikowania przez zobowiązaną osobę fizyczną lub prawną na ogólnodostępnej stronie internetowej deklaracji dotyczącej śladu środowiskowego z uwzględnieniem konieczności publikacji tej deklaracji zgodnie z przepisem art. 31 ust. 7 oraz z art. 31 ust. 11 CRMA;
   1. Projekt zakłada tylko jeden rodzaj sankcji tj. administracyjną karę pieniężną, której wysokość wynosić będzie nie mniej niż 5000 zł i nie może przekroczyć 500 000 zł.
   1. Planuje się, że administracyjną karę pieniężną wymierzać będzie minister właściwy ds. środowiska, organ właściwy, o którym mowa w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych lub Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Dodatkowo mając na uwadze strategiczne znaczenie projektów strategicznych, proponuje się ich uwzględnienie w dokumentach planistycznych, co również wynika z art. 13 CRMA. Proponuje się ich uwzględnienie w takich dokumentach jak: strategia rozwoju gminy, strategia rozwoju ponadlokalnego czy strategii rozwoju województwa. W dokumentach strategicznych można przewidzieć potrzebę rozmieszczenia projektów strategicznych na etapie ich przygotowywania, a w konsekwencji będzie można odpowiednio wyznaczyć strefę planistyczną w planie ogólnym, jak i ustalić przeznaczenie terenu w planie miejscowym. Należy mieć na uwadze, że w przypadku inwestycji, które nie były przewidziane podczas sporządzania projektu planu ogólnego gminy, wyznaczenie odpowiedniej strefy będzie wymagało przeprocedowania zmiany planu ogólnego gminy. Taki zabieg pozwoli na odpowiednie zabezpieczenie interesów przedsiębiorców, jak i samorządów terytorialnych.

Analiza przedmiotu regulacji doprowadziła do przekonania, że brak było możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków, gdyż unormowanie wkracza w materię zastrzeżoną dla regulacji ustawowej, a zadaniem ustawodawcy jest w tym przypadku:

• określenie organów właściwych, które będą odpowiedzialne za realizację zobowiązań wynikających z CRMA;
• wskazanie sankcji za niedochowanie obowiązków lub zobowiązań określonych CRMA;
• wykonanie zobowiązania do wydania przepisów wskazanych w CRMA lub gdy wynika to pośrednio z jego treści.

Regulacji wykraczająca poza minimalne regulacje wymagane do realizacji obowiązków wynikających z prawa Unii Europejskiej obejmuje zasady kształtowania polityki surowcowej państwa.

Reasumując, ustawa pozwoli na wprowadzenie środków mających na celu zapewnienie stabilnych, bezpiecznych

i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych w rozumienia CRMA, także dla polskiej gospodarki.

Z wyrazami szacunku