Uprzejmie informujemy, że do konsultacji publicznych został skierowany projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw wspierających bezpieczeństwo rzeki Odry w zakresie gospodarki wodnej.

W związku z wystąpieniem powodzi w 2024 r. niezbędne jest usprawnienie procesu inwestycyjnego oraz zapewnienie dodatkowych środków finansowych na realizację inwestycji powodziowych. Brak takich działań może doprowadzić do niewystarczającej ochrony społeczeństwa przed powodzią. Wody rzeki Odry znajdują się ciągle w stanie znacznie podwyższonych wartości parametrów biologicznych i fizycznochemicznych, niż powinno to wynikać z naturalnych uwarunkowań dla tej rzeki. Nie należy wnioskować, że katastrofa minęła, ponieważ jej przyczyny i skutki ciągle są w Odrze widoczne. Świadczą o tym przede wszystkim wysokie wartości wskazujące na zasolenie oraz na mętność wody w rzece, na całym jej odcinku. Z dokonanych analiz można wyciągnąć wniosek, że poziom zasolenia Odry jest nadal znacznie przekroczony. Również wartości innych parametrów fizycznochemicznych wskazują na przekroczenia. Nie są one w ogóle charakterystyczne dla wód śródlądowych. Wskaźniki biologiczne wskazują również na zły stan ekologiczny.

Osiągnięciu celów planowanej regulacji będą służyć następujące rozwiązania.

I. Postuluje się uchylenie przepisów określających katalog inwestycji dla Odry z wyjątkiem wytypowanych zadań.

Zawarcie w treści normatywnej ustawy kazuistycznego katalogu inwestycji o charakterze budowlanym zlokalizowanych na ciekach wodnych na obszarze dorzecza Odry nie zapewnia skutecznego i szybkiego przeciwdziałania utrzymującemu się zanieczyszczeniu wód rzeki. Wynika to przede wszystkim z uwagi na odległy horyzont czasowy pojawienia się pierwszych pozytywnych skutków tego rodzaju działań. W miejsce tego rozwiązania proponuje się określenie w ustawie katalogu grup działań renaturyzacyjnych, o czym jest szerzej mowa w pkt II. Wraz z katalogiem inwestycji planuje się uchylenie przepisów dotyczących procedury uzyskiwania decyzji w procesie inwestycyjnym.

Art. 2 obowiązującej ustawy przewiduje realizację 51 przedsięwzięć inwestycyjnych, które, co do zasady, planuje się wyłączyć z przepisów ustawy o rewitalizacji rzeki Odry. W art. 3 ust. 1 tej ustawy wskazuje się 32 przedsięwzięcia inwestycyjne – z katalogu inwestycji dla Odry (z 51 wskazanych w art. 2), na które PGW Wody Polskie może otrzymać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie lub finansowanie. Wskazane w ww. ustawie zadania mają odzwierciedlenie w Programie Planowanych Inwestycji w gospodarce wodnej (PPI), jednak niektóre z nich są połączone lub podzielone na podzadania, w związku z tym w PPI jest wyszczególnionych 78 zadań odpowiadających 51 przedsięwzięciom inwestycyjnym wskazanym w art. 2.

II. W celu doprowadzenia do poprawy ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry lub jak najszybszego oraz najefektywniejszego samooczyszczania się wód rzeki Odry w projekcie ustawy postuluje się określenie katalogu grup działań obejmujących działania przeciwpowodziowe, renaturyzacyjne, a także inne niezbędne działania mogące zapewnić poprawę stanu środowiska rzeki Odry.

Katalog takich działań będzie obejmować działania techniczne i nietechniczne nakierowane na poprawę ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry oraz zwiększenie potencjału zlewni Odry do samooczyszczania, stabilizacje odpływu oraz poprawę stanu ekologicznego wód. Przewiduje się prowadzenie czterech grup tego rodzaju działań.

W pierwszej grupie działań znajdą się prace przeciwpowodziowe.

W drugiej grupie działań znajdą się prace utrzymaniowe, których katalog jest zawarty w art. 227 ust. 3 ustawy – Prawo wodne.

W trzeciej grupie działań znajdą się działania o charakterze renaturyzacyjnym, których celem będzie zwiększenie potencjału wód zlewni rzeki Odry do samooczyszczania, stabilizacji odpływu oraz poprawy stanu ekologicznego. Te działania mogą obejmować przykładowo następujące czynności:

• usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód wynikających z działalności człowieka;
• punktowe zasypania wyrw w dnie śródlądowych wód powierzchniowych spowodowanych przez obiekty antropogeniczne;
• wprowadzanie substratu mineralnego do rzeki w celu spowodowania spontanicznego zasypania wyrw w dnie śródlądowych wód powierzchniowych;
• modyfikacja zakresu prac odmuleniowych wykonanych w sposób szkodliwy dla morfologii i hydrauliki cieku,
  w tym likwidacja brzegowych nasypów uformowanych z usuniętych osadów dennych;
• nasadzanie drzew i krzewów w strefie brzegowej;
• kształtowanie roślinności w strefie zalewowej i na brzegach śródlądowych wód powierzchniowych;
• wprowadzanie elementów kluczowych dla zróżnicowania siedliskowego w korycie, w tym pryzm żwirowo-kamiennych naśladujących układy bystrzy i plos lub kierujących przepływ, deflektorów w formie głazów lub rumoszu drzewnego;
• prace ziemne, obejmujące inicjację erozji bocznej koryta cieku lub kształtowanie zróżnicowanego hydromorfologicznie koryta cieku;
• obniżanie fragmentów terenu przyrzecznego;
• odtwarzanie rzędnej dna cieku wraz z przywróceniem równowagi bilansu rumowiska;
• likwidacja lub przebudowa umocnień brzegów, innych niż mury oporowe;
• zastępowanie umocnień brzegów przez umocnienia śpiące na granicach wyznaczonego korytarza swobodnej migracji rzeki;
• budowa odsypów i przekopów w skarpach cieków, oraz lokalnych namulisk zmieniających kierunki przepływu wody w celu pobudzenia naturalnych procesów erozyjnych w ciekach;
• budowa struktur kierujących nurt cieków w celu inicjacji renaturyzujących procesów korytowych;
• udrażnianie przegród poprzecznych;
• odtwarzanie mokradeł przez zwiększanie ich uwilgotnienia.

Przez „usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód wynikających z działalności człowieka” rozumie się prośrodowiskowe działania utrzymaniowe, zbieżne z renaturyzacją. Obejmują one w szczególności usuwanie: naniesionych przez wodę odpadów tworzących skupienia przeszkadzające w przepływie wody oraz wyrzuconych do cieku: odpadów wielkogabarytowych, gruzu, ziemi, żużlu; nielegalnych ogrodzeń wchodzących w koryto rzeki, nielegalnych kładek i przegród, elementów stanowiących próby amatorskiego umacniania brzegu przez właścicieli działek sąsiadujących, a zakłócających przepływ; innych konstrukcji niebędących urządzeniami wodnymi, a znajdujących się w strefie, która może być objęta przepływem; usuwanie lub udrażnianie pozostałości zniszczonych, zbędnych urządzeń wodnych, tj. zastawek, jazów, które są niekompletne (najczęściej brak zasuw, pozostaje betonowa obudowa) i nie pełnią swojej funkcji.

W czwartej grupie działań znajdują się działania mogące służyć ochronie zasobów wodnych Odry. Te działania mogą przykładowo obejmować:

1) budowę bystrzy trwale związanych z gruntem lub wymagających ciężkich umocnień i konstrukcji;

2) budowę opasek brzegowych;

3) przebudowę istniejących przepustów na przepusty z piętrzeniem;

4) rewitalizację i odtwarzanie starorzeczy;

5) rewitalizację Kanału Gliwickiego;

6) odsuwanie wałów przeciwpowodziowych i przywracanie terenów zalewowych.

Należy wskazać, że działania rewitalizacyjne dotyczące Kanału Gliwickiego mają za zadanie przede wszystkim oczyszczenie go z wieloletnich zanieczyszczeń.

W piątej grupie działań znajdą się działania stabilizujące, które przykładowo mogą obejmować:

1) budowę bystrzy niezwiązanych trwale z gruntem, przy użyciu wyłącznie żwiru i kamienia, mającą na celu ustabilizowanie korzystnych biologicznie poziomów wody w rzece;

2) budowę stopni, zastawek i progów na rowach, mającą na celu zatrzymanie wody w rowach na obszarach rolnych i leśnych oraz spowolnienie odpływu wody ze zlewni.

Ponadto proponuje się uproszczony tryb uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na realizację tych działań. Warto dodać, że ustawa o rewitalizacji rzeki Odry nie przesądza o realizacji konkretnych inwestycji ale pozwala inwestorowi korzystać z dodatkowych uprawnień w ramach realizacji takich inwestycji.

III. Specjalny cykliczny przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych.

W projekcie ustawy będzie przewidziany odrębny, względem uregulowań ustawy – Prawo wodne, przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych na wprowadzanie ścieków do wód na obszarze zlewni rzeki Odry. Organy właściwe w sprawach pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych będą dokonywać cyklicznego szczególnego przeglądu udzielonych pozwoleń na wprowadzanie ścieków do wód, ze szczególnym uwzględnieniem ilości zrzucanych ścieków w odniesieniu do aktualnego przepływu wody w Odrze. Specjalny cykliczny przegląd pozwoleń będzie prowadzony co 2 lata i będzie dotyczył posiadaczy pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych na wprowadzanie ścieków do wód na obszarze zlewni rzeki Odry. Wyniki tego przeglądu będą służyć do ewentualnej zmiany albo uchylenia pozwoleń wodnoprawnych lub pozwoleń zintegrowanych. Specjalny cykliczny przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych zostanie po raz pierwszy przeprowadzony po zakończeniu przeglądu pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych, o którym mowa w art. 22 ustawy o rewitalizacji rzeki Odry, co pozwoli na wykorzystanie informacji pozyskanych w jego wyniku.

IV. Likwidacja Inspekcji Wodnej jako wyodrębnionej formacji na rzecz wzmocnienia potencjału personalnego i finansowego kontroli w gospodarowaniu wodami.

Tworzenie w PGW Wody Polskie wyodrębnionej i uzbrojonej formacji, podejmującej w swej istocie zadania z obszaru kontroli gospodarowania wodami, w żadnej mierze nie przełożyło się na poprawę stanu wód rzeki Odry. Postuluje się więc wzmocnienie potencjału kadrowego oraz funkcjonalnego kontroli gospodarowania wodami. Pracownicy PGW Wody Polskie realizujący zadania służbowe w obszarze kontroli gospodarowania wodami będą posiadać takie same uprawnienia kontrolne jak planowane dla Inspekcji Wodnej z wyłączeniem prawa do stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej, co należy uznać za wystarczające.

Szczegóły dotyczące proponowanych zmian w prawnych zawarte są w uzasadnieniu oraz Ocenie Skutków Regulacji (OSR), które wraz z projektem aktu prawnego znajdują się w załączeniu.

Link do informacji szczegółowych: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12393451

Uprzejmie prosimy o przekazywanie ewentualnych uwag, opinii i stanowisk do projektu w terminie do 12 lutego 2025 roku na adres kuydowicz@pracodawcy.pl.